To oni są Kustoszami Pamięci Narodowej

Tytuł i nagroda Kustosza przyznawana jest od 2002 r. instytucjom i osobom za udział w upamiętnianiu historii narodu polskiego w latach 1939 - 1989. W poprzednich latach Kustoszem Pamięci Narodowej zostali m.in. prof. Barbara Otwinowska, Janusz Kurtyka, Władysław Bartoszewski i Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej.

Dr Łukasz Kamiński, prezes IPN podkreślił, że tegoroczna nagroda wręczana jest w jubileuszowym roku działalności IPN. Instytucja ta istnieje od 15 lat. - Od państwa tak wiele się nauczyliśmy, za Wami stoi cząstka pamięci - powiedział zwracając się do tegorocznych laureatów nagrody prezes IPN.

Pośmiertnie nagrodę otrzymał Janusz Krupski - działacz opozycji antykomunistycznej, w stanie wojennym represjonowany. Był on wiceprezesem IPN, a następnie kierownikiem Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych. Zginął w katastrofie pod Smoleńskiem 10 kwietnia 2010 r. Nagrodę odebrała wdowa po zmarłym Joanna Krupska. - Myślę, że Januszowi byłoby bardzo miło, a nawet myślę, że jest mu miło. Ta statuetka to znak, że on jest wśród nas - mówiła wzruszona.

W grupie uhonorowanych znaleźli się Zofia Pilecka - Optułowicz i Andrzej Pilecki dzieci bohatera Polskiego Państwa Podziemnego i powojennej konspiracji. Witold Pilecki w 1940 r., wykonując misję dowództwa Związku Walki Zbrojnej, dobrowolnie dał się aresztować przez Niemców i został wywieziony do KL Auschwitz. Po ucieczce z obozu, walczył w Powstaniu Warszawskim. Po wyjściu z niemieckiej niewoli wstąpił do II Korpusu Wojska Polskiego we Włoszech. Stamtąd decyzją gen. Władysława Andersa powrócił do komunistycznej Polski, by odtworzyć struktury wywiadowcze, pracujące dla rządu na uchodźstwie. W maju 1947 r. został aresztowany przez UB, następnie stracony. Miejsce jego pochówku do dziś nie jest znane.

W czasach PRL wszelkie informacje o losie Witolda Pileckiego były cenzurowane. Jego dzieci były zaś szykanowane. Córka Zofia nie ukończyła studiów na Politechnice Warszawskiej. Od władz uczelni miała usłyszeć, iż „postępowa kadra techniczna nie może tolerować studiów zdrajcy narodu polskiego". Wraz z matką oraz bratem Andrzejem mieli problemy ze znalezieniem pracy. Dzieci Witolda Pileckiego przyczyniły się do jego rehabilitacji w 1990 r. i popularyzacji postaci rotmistrza.

W czasie uroczystości Andrzej syn rotmistrza przyznał, że jego marzeniem byłoby posiadanie miejsca, gdzie mógłby "palić ogień". W ten sposób nawiązał do faktu, że do dzisiaj nie zostało odnalezione miejsce spoczynku jego ojca. Rotmistrz został pochowany przez komunistów w bezimiennej mogile najpewniej na cmentarzu powązkowskim w Warszawie. Zespół prof. Krzysztofa Szwagrzyka, który poszukuje miejsce tajnych pochówków ofiar zbrodni komunistycznych stara się odnaleźć jego szczątki i je zidentyfikować. Na razie bezskutecznie.

- Ludzie znicze, bohaterskie duchy, szaleńcy, Polacy - nazywano tak tych, którzy w okresie zniewolenia prowadzili działalność, aby Polska była taka jaka dzisiaj jest - przypomniała Zofia Pilecka - Optułowicz. Dodała, że w całej Polsce 28 szkół czci pamięć ojca. - Nie wiemy ile jest także ulic, placów, pięknych skwerów, czy pomników nazwanych jego imieniem. Dla mnie jednak najważniejszym pomnikiem są szkoły, gdzie uczy się młodzież miłości do Ojczyzny - dodała Zofia Pilecka - Optułowicz.

Laureatem nagrody jest także Juliusz Kulesza, żołnierz Armii Krajowej, uczestnik Powstania Warszawskiego (walczył w Państwowej Wytwórni Papierów Wartościowych) grafik, autor książek o tematyce powstańczej i okupacyjnej.

- Dzięki powstaniu można wierzyć w człowieka, że jest zdolny poświęcić wszystko - mówił w czasie krótkiej filmowej prezentacji Juliusz Kulesza. Z kolei w czasie odbierania statuetki Kustosza Pamięci Narodowej mówił: - Miałem to szczęście, że urodziłem się, we właściwym czasie i właściwym miejscu, byłem żołnierzem Armii Krajowej. To stało się w najważniejszym okresie mego życia, dlatego staram się upamiętnić te chwile, a także chwile moich towarzyszy walki.

Statuetkę Kustosza Pamięci Narodowej otrzyma też Kazimierz Piechowski, jeden z pierwszych więźniów politycznych niemieckiego obozu koncentracyjnego w Auschwitz (miał numer obozowy 918, trafił do niego 20 czerwca 1940 r.) i jednocześnie jeden z niewielu, którym udało się uciec z tego miejsca. Wraz z współwięźniami wyjechał on w mundurze SS samochodem z obozu. Poznał on osobiście ojca Maksymiliana Kolbe, a po wojnie świadczył też w sprawie rotmistrza Witolda Pileckiego. Potem walczył on w oddziale AK. Po wojnie został aresztowany przez UB i skazany na 10 lat więzienia.

- Dając własne świadectwo tamtych czasów, chciałbym aby były one przestrogą dla ludzi młodych w których leżą losy świata - powiedział Kazimierz Piechowski.