Którędy Niemcy prowadzili Żydów na śmierć w Treblince

Prace prowadził zespół badawczy z Wydziału Geodezji i Kartografii Politechniki Warszawskiej, który kontynuuje prace prowadzone w poprzednich latach na terenie byłego obozu zagłady Treblinka II.

– Celem tegorocznych badań jest ustalenie przebiegu historycznej drogi, którą ofiary były prowadzone do komór gazowych – mówi „Rzeczpospolitej” dr inż. Sebastian Różycki z Politechniki Warszawskiej.

Prace obejmowały analizę zdjęć lotniczych z okresu II wojny światowej oraz archiwalnych materiałów kartograficznych, a także wykorzystanie nowoczesnych metod fotogrametrycznych i geoinformatycznych.

Zarys drogi śmierci

Naukowcy zbadali teren od rampy kolejowej, poprzez strefę przyjęć, do zarysu budynku, w którym znajdowały się komory gazowe. Ze wspomnień ocalałych i świadków niemieckich zbrodni wynikało, że przywiezieni musieli pokonać około 100-110 metrów do komór gazowych. Naukowcy ustalili, że ostatni prosty odcinek drogi miał ok. 65 metrów długości, a w trakcie prac sondażowych udało im się odnaleźć pozostałość drewnianego słupa. Być może był to fragment ogrodzenia z drutu kolczastego, pomiędzy którym szli Żydzi na śmierć. Płot ten był zamaskowany, pomiędzy druty powtykane były gałązki drzew iglastych.

Czytaj więcej

Historia

Na terenie muzeum w Treblince powstaje nowy pawilon wystawienniczy

W tym roku powinny się zakończyć prace nad nowym obiektem wystawienniczo-edukacyjnym, który znajd...

– Sondaż został wykonany w obecności przedstawiciela Komisji Rabinicznej ds. Cmentarzy – mówi nam dr Sebastian Różycki.

Naukowcy odnaleźli także relikty drogi o szerokości ok. 5,5-6 metrów. Następnie skupili się na poszukiwaniu odcinka, który – według planów i relacji świadków – skręcał pod kątem bliskim 90 stopni i prowadził do strefy przyjęć.

– Odtworzenie dokładnego przebiegu tej trasy pozwoli lepiej zrozumieć topografię obozu oraz mechanizmy jego funkcjonowania. Wyniki badań staną się podstawą do dalszych prac naukowych, a także działań o charakterze edukacyjnym i upamiętniającym – dodaje dr inż. Sebastian Różycki.

Projekt realizowany jest dzięki wsparciu finansowemu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Odnaleziono miejsce, gdzie były nowe i stare komory gazowe

W 2024 r. badaczom z Politechniki Warszawskiej udało się odnaleźć pozostałości po tzw. nowych komorach gazowych. Ustalili, że kompleks ten składał się z dziesięciu pomieszczeń – po pięć po każdej stronie korytarza centralnego. Jako pierwsi napisaliśmy o tym w „Rzeczpospolitej”.

Obiekt ten zlokalizowany jest pomiędzy pomnikiem ofiar obozu zagłady w Treblince a tzw. rusztem, czyli upamiętnieniem spopielonych zwłok. Zdaniem Różyckiego relikty komory gazowej znajdują się płytko. 

W 2023 r. w innym miejscu obozu naukowcy odnaleźli pozostałości tzw. starych komór gazowych. Kilkanaście centymetrów pod powierzchnią natrafili na gruz betonowy oraz fragmenty terakoty w kolorze jasno- i ciemnopomarańczowym. W narożnikach budynku odnaleźli cegły ze stemplem „Włochy” oraz tzw. główkę ślepego prysznica.

Wykryte anomalie geofizyczne pokazały wtedy prostokąt o długości 21 metrów i szerokości 14 metrów. Częściowo pokrywały się one z badaniami, które w 2014 r. prowadziła na tym terenie brytyjska grupa badaczy pod kierunkiem archeolożki sądowej dr Caroline Sturdy Colls ze Staffordshire University. Odkryła ona wtedy kafelki ze znakiem firmowym przedsiębiorstwa Dziewulski i Lange. Podobne kafelki znalezione zostały także w trakcie badań prowadzonych w lipcu 2023 r. Miejsce odnalezione przez naukowców zostało oznaczone czterema głazami narzutowymi.

Czytaj więcej

Historia

Muzeum Getta Warszawskiego nie chce tramwaju z gwiazdą Dawida

Przy powstającym Muzeum Getta Warszawskiego nie zostanie ustawiony zrekonstruowany wagon tramwajo...

Naukowcy z Politechniki Warszawskiej skorygowali też granice obozu Treblinka II na podstawie analizy zdjęć lotniczych m.in. z lat 1944 i 1958, znajdujących się w archiwach amerykańskich i w Edynburgu, oraz map. Udowodnili, że dzisiejsze miejsce pamięci nie pokrywa się z rzeczywistymi granicami obozu. Nie obejmuje miejsca, gdzie znajdowały się baraki strażników.

Z wyliczeń naukowców wynika, że powierzchnia obozu liczona na podstawie granicy zewnętrznej wynosiła 15,85 hektara.