Prawdziwa historia agentki Krystyny Skarbek. Nie była polską agentką

Do brytyjskich i polskich kin wszedł właśnie film oparty na działalności wywiadowczej Krystyny Skarbek, agentki brytyjskiego wywiadu w czasie II wojny światowej. Działania Krystyny Skarbek-Giżyckiej vel Granville owiane są tajemnicą, bowiem Brytyjczycy nadal chronią informacje na temat swojego wywiadu. Tym bardziej że Skarbek współpracowała z Kierownictwem Operacji Specjalnych (Special Operations Executive – SOE). Udaje się jednak odkryć okruchy informacji o jej życiu w oparciu o materiały zgromadzone w innych dokumentach.

Krystyna Skarbek nie pracowała dla Polski, tylko dla Brytyjczyków

Ppłk Marcin Faliński, były oficer Agencji Wywiadu i autor książek szpiegowskich podkreśla, że Skarbek była agentką brytyjską i nic nie miała wspólnego z polskim wywiadem.

– Niezależna agentura brytyjska działała na rzecz Imperium Brytyjskiego, nie Polski – wskazuje. – Co potwierdziły konferencje w Teheranie i Jałcie, a symbolicznie także po wojnie brak na paradzie zwycięstwa w Londynie naszych żołnierzy – mówi. – Brytyjski wywiad tworzył własne struktury, łączność, kurierów, prowadząc działania nie zawsze zbieżne z polską racją stanu – przypomina były oficer wywiadu.

Czytaj więcej

Konflikty zbrojne

Oficer wywiadu: Izrael w Iranie korzystał z pomocy nieoczywistych sojuszników

Uderzenie na Iran było przygotowywane od wielu lat. Izrael ma agentów wśród osób wysoko postawion...

Z jego wiedzy wynika, że Krystyna Skarbek realizowała zadania wyznaczone przez Londyn już od 1938 r., czyli momentu zaognienia się sytuacji na Zaolziu.

Krystyna Skarbek była żoną „Inżyniera”, agenta brytyjskiego wywiadu

Z ustaleń Tomasza Muskusa, polonijnego badacza i popularyzatora historii wynika, że w jej grupie pierwsze skrzypce grał Jerzy Giżycki, pseudonim „Inżynier” – pisarz, dyplomata i podróżnik, który był także kierowcą milionera i filantropa Johna Rockefellera oraz drugim mężem Krystyny Skarbek. To on był kluczową osobą w grupie agentów brytyjskich.

– Para ta została zwerbowana do pracy przez Anglików już w 1938 r., wtedy zawarł on małżeństwo ze Skarbek. Werbunku dokonał rezydent brytyjskiego wywiadu w Polsce Harold Beniamin Perkins, mieszkający w Bielsku. Cała trójka – Jerzy Giżycki, jego żona Krystyna oraz Andrzej Kowerski, jej kochanek – pracowali razem dla wywiadu brytyjskiego w Budapeszcie po wybuchu wojny jako tzw. grupa „Polaków wynajętych” – dodaje Tomasz Muskus. 

Tak nazywano grupę Giżyckich w szyfrogramach znajdujących się w Studium Polski Podziemnej. – Wynika z nich, że para Giżyckich mogła być wykorzystywana w próbach „bezpośredniej penetracji na nasz teren”. Mieli być prowadzeni przez tzw. przyjaciół, jak to określano w szyfrogramach, czyli Anglików – wskazuje Tomasz Muskus. Oznacza to, że grupa działała wśród Polaków, ale zbierała informacje dla brytyjskiego wywiadu. Z szyfrogramów wynika także, że Kowerski mógł mieć na to zgodę Naczelnego Wodza Sił Zbrojnych.

Czytaj więcej

Historia Polski

Oszukał Hitlera. Historia agenta „Brutusa”

W pierwszym artykule cyklu przedstawiamy Romana Czerniawskiego – podwójnego, a nawet potrójnego a...

W jednym z szyfrogramów polscy oficerowie działający na Węgrzech wskazali, że Giżyccy działali „nieostrożnie” i byli związani z tzw. grupą Muszkieterów. W kontaktach tych, w czasie pobytu w Budapeszcie, miała pośredniczyć Krystyna Skarbek.

Sami Muszkieterowie są organizacją, której cele działania wciąż pozostają niejasne. Marcin Faliński przypomina, że mogli prowadzić grę z niemieckim wywiadem – Abwehrą. Niewykluczone też, że organizacja ta mogła współdziałać z Sowietami. Historycy nie są jednak zgodni, czy była ona prowadzona przez brytyjski wywiad, czy wręcz przeciwnie – była przez niego rozpracowywana.

Faktem jest, że w 1942 r. Komenda Główna AK pozbawiła dowództwa tej organizacji kpt. Stefana Witkowskiego, a wyrokiem Wojskowego Sądu Specjalnego został on skazany na karę śmierci m.in. za współpracę z niemieckimi służbami i niesubordynację. Wyrok został wykonany w Warszawie 18 września 1942 r.

Być może wskazana w szyfrogramie „nieostrożność” skutkowała wsypą, czyli zatrzymaniem Skarbek w Budapeszcie przez Niemców. Jednak w niejasnych okolicznościach opuściła ona więzienie. Następnie została przerzucona do Libii, aby oczekiwać na kolejne zadania. Trwało to wiele miesięcy, bo Brytyjczycy sprawdzali okoliczności opuszczenia przez nią aresztu. SOE przypuszczało, że mogła zdradzić i przejść na stronę wroga.

Jak przypominają historycy IPN, dopiero w 1943 r. Skarbek wróciła do służby w SOE i przeszła kurs spadochronowy.

Porucznik Krystyna Skarbek?

Tomasz Muskus odkrył, że Krystyna Skarbek była oficerem brytyjskich służb w stopniu porucznika. Pisaliśmy o tym w „Rzeczpospolitej”. Na to wskazuje jeden z szyfrogramów odnaleziony przez niego w archiwum Studium Polski Podziemnej. Na przełomie lat 1944 i 1945 miała zostać przerzucona z Włoch wraz z grupą brytyjskich oficerów do Polski w ramach misji „Freston” – podmisji większej operacji o kryptonimie „Flamstead”. – Z depeszy wynika, że Skarbek jako oficer brytyjski w stopniu porucznika o pseudonimie Folkestone miała pełnić zadanie łącznika pomiędzy misjami „Freston” oraz „Farnham”, w której miał wziąć udział jej przyszły narzeczony major Andrzej Kowerski ps. Kennedy – mówi „Rzeczpospolitej” Tomasz Muskus.

Czytaj więcej

Historia

Czesław Lasik: zapomniany agent wywiadu

Brytyjczycy chcieli wyciągnąć go z berlińskiego więzienia. Kim był polski agent głębokiego wywiad...

„W skład misji wchodzi pani Krystyna Granville, oficer brytyjski, z pochodzenia Polka, na której możecie polegać. Ma pełnić zadanie łącznika pomiędzy poszczególnymi misjami. W miarę możliwości ułatwić jej poruszanie się po terenie” – czytamy w depeszy z 30 grudnia 1944 r. W innym dokumencie znalazło się stwierdzenie, że jest ona porucznikiem lotnictwa, a w czasie misji ma pełnić rolę obserwatorki.

Podmisja „Flamstead” miała być zrzucona na terenie komendy okręgu AK Kraków w okolice Limanowej. Po wylądowaniu członkowie misji mieli zostać wyposażeni w narty, żeby mogli się szybko poruszać w górskim terenie. Misja została odwołana z powodu trudnych warunków pogodowych, ale również z powodu dużego nasycenia tego terenu patrolami wojsk niemieckich.

Krystyna Skarbek: miłośniczka gór, bankietów, miss nart

Krystyna Skarbek urodziła się 1 maja 1908 r. w Warszawie. Jej ojciec Jerzy pochodził ze zubożałej rodziny ziemiańskiej, a matka Stefania, z domu Goldfeder, z zasymilowanego żydowskiego rodu łódzkich bankierów.

Młoda Skarbek utrzymywała liczne znajomości w kręgach elit II RP, m.in. wypoczywających w Zakopanem. Uprawiała jazdę konną oraz wspinaczkę górską, a w 1930 r. próbowała sił w konkursie Miss Polonia. W tym roku wyszła za mąż po raz pierwszy – jej wybrankiem był przemysłowiec Gustaw Giettlich. Małżeństwo przetrwało tylko sześć miesięcy. Już rok później, podczas wyborów na Miss Nart w Zakopanem, Krystyna poznała Jerzego Giżyckiego, dyplomatę i podróżnika. Para pobrała się w 1938 r. Skarbek wraz z mężem wyjechała do Kenii, gdzie jej małżonek rozpoczął pracę w polskiej ambasadzie.

Po wybuchu wojny małżonkowie wrócili do Wielkiej Brytanii. Prawdopodobnie w lipcu 1940 r. Skarbek została agentką utworzonego przez premiera Winstona Churchilla Kierownictwa Operacji Specjalnych. Zamieszkała u rodziny Granville i przyjęła tożsamość Christine Granville ps. Pauline. W obozie szkoleniowym SOE w Parku Narodowym New Forest poznała tajniki szpiegowskiego rzemiosła i prowadzenia operacji dywersyjnych.  

Pierwszą operację realizowała na Węgrzech, gdzie współpracowała z innym agentem brytyjskim Andrzejem Kowerskim. Była też aktywna na Bałkanach. Przenosiła informacje do okupowanej Polski przez słowackie Tatry, ale też zbierała informacje wywiadowcze o planowanej inwazji Niemiec na Związek Sowiecki.

W lipcu 1944 r. została zrzucona w południowo-wschodniej Francji, okupowanej przez Niemców. Nawiązała kontakt z brytyjską siatką szpiegowską „Jockey”. Gdy Niemcy aresztowali członków tej grupy, uwolniła z aresztu w Digne-les-Bains agentów SOE Francisa Cammaertsa i Xana Fieldinga.

Krystyna Skarbek opuszczona po wojnie. Tragiczna śmierć porzuconej agentki

Skarbek została zdemobilizowana w kwietniu 1945 r. w Kairze. Otrzymała niewielką odprawę. Została uhonorowana m.in. Orderem Imperium Brytyjskiego i Medalem Jerzego oraz francuskim Krzyżem Wojennym. – Stała się jedną z wielu porzuconych przez brytyjski wywiad agentek – mówi ppłk Marcin Faliński.