Księstwo Warszawskie i złośliwy żart Napoleona

Wielu historyków zastanawia się, skąd u owego słynnego Korsykanina taki dziwny pomysł na nazwę państwa polskiego. Przecież sama nazwa tego państwa trywializowała i marginalizowała Polaków na arenie międzynarodowej. To bez wątpienia złośliwy dowcip Bonapartego. Ówczesna Warszawa, pod pruską władzą, w niczym bowiem nie przypominała stanisławowskiej stolicy sprzed kilku dekad. Zamieszkiwało ją zaledwie 60 tys. ludzi. Miasto było fatalnie oświetlone, a ulice brudne. Jedynie otoczone parkami, szczelnie ogrodzone pałacyki, wspominające dawną chwałę epoki saskiej, zamieszkiwała nieliczna, znudzona życiem, ubożejąca, ale skora do nieustannych zabaw i uczt arystokracja. Walące się kamienice zamieszkiwało skołtuniałe mieszczaństwo i cudzoziemska biedota. „Na ulicach i placach targowych bezustannie kręcące się tłumy Żydów-spekulantów, żołnierzy, prowincjonalnej szlachty w narodowych strojach, cudzoziemców, awanturników politycznych, niebieskich ptaków oraz wirtuozów ze wszystkich sfer i ze wszystkich stron świata" – taki obraz tej „metropolii" opisał we wspomnieniowej książce „Buch der Kindheit" syn przewodniczącego warszawskiego sądu miejskiego, pruski satyryk Bogumil Goltz. Równie nieprzychylny jest opis Warszawy pióra Juliana Ursyna Niemcewicza: „Po ulicach mnogie, żebrzące ubóstwo, drzwi nowo przybyłych otoczone często przez próżniaków, częściej przez takich, którzy niegdyś znali dni pomyślniejsze, dziś, przez powszechną niedolę, straciwszy majątki, do przechodzących, rzadsze – świetne dawniejsze powozy; na przedmieściach – wiele domów walących się i niemieszkalnych".