Geneza bitwy pod Wiedniem

Kim byli Turcy i skąd przybyli, by siać popłoch w chrześcijańskiej Europie? Wiele wskazuje, że byli ludem z równin Azji Środkowej oraz potomkami koczowniczych plemion irańskich: Scytów, Chazarów, Sarmatów, a także innych grup etnicznych, w tym oguzyjskich Pieczyngów i krymskich Kimmerów.

Publikacja: 12.09.2024 21:00

„Jan III Sobieski wysyła wiadomość o zwycięstwie papieżowi Innocentemu XI” (lub też: „Jan III Sobies

„Jan III Sobieski wysyła wiadomość o zwycięstwie papieżowi Innocentemu XI” (lub też: „Jan III Sobieski pod Wiedniem”) – obraz Jana Matejki namalowany w latach 1882–1883, na 200. rocznicę zwycięskiej bitwy. Obecnie znajduje się w Pałacu Apostolskim (Sala del Sobieski) w Watykanie

Foto: muzea watykańskie

W ogromnym uproszczeniu można powiedzieć, że swoje talenty wojskowe pokazali Turcy po raz pierwszy dopiero w służbie Abbasydów – wielkiej dynastii sunnickiej rządzącej do połowy XIII w. Kalifatem Bagdadu. W XI w. jeden ród wybił się ponad inne plemiona tureckie. Była to rodzina, której na wpół legendarnym protoplastą był Seldżuk z plemienia Kynyk należącego do ludu Oguzów. Wskutek konfliktu z własnymi rodakami Seldżuk wraz z rodziną musiał się odłączyć w 985 r. od społeczności Kynyk. Wkrótce także inne rody zaczęły dołączać do stworzonej przez Seldżuka wspólnoty koczowniczej. Dlatego nazywano ich Seldżukami lub „Turkami seldżuckimi”. W 1040 r. Seldżucy pokonali inną turecką dynastię Ghaznawidzów (rządzących na obszarach między dzisiejszym Afganistanem a Indiami) i utworzyli własne, silnie scentralizowane państwo, które w przyszłości rozleje się na Azję Mniejszą, Bliski Wschód i Wyżynę Irańską. W 1050 r. wnuk Seldżuka Tughril Beg zdobył Aspadanę, stare perskie miasto, które dzisiaj nosi nazwę Isfahan. Tam założył stolicę swego państwa, a w 1055 r. kalif Al-Kaim nadał mu tytuł sułtana, co w języku arabskim oznaczało „ten, który ma władzę”.

W sierpniu 1071 r. w bitwie pod Manzikertem wojska sułtana Alpa Arslana, bratanka wspomnianego pierwszego sułtana Tughril Bega, pokonały ok. 40-tysięczną armię cesarza bizantyjskiego Romana IV Diogenesa. Turcy seldżuccy zajęli większą część Anatolii, krainy obejmującej prawie całą Azję Mniejszą. Ludność pochodzenia greckiego musiała uciekać na zachód. Konstantynopol stał się niemal miastem granicznym Cesarstwa Bizantyńskiego. Ostatnim wielkim sułtanem z dynastii seldżuckiej był Ahmad Sandżar. Po jego śmierci władzę przejął Mahmud, założyciel irackiej gałęzi tego rodu.

Czytaj więcej

Polacy i Turcy: przeciwnicy, ale nie wrogowie

Pod koniec XIII w. imperium seldżuckie było już podzielone i skłócone. W tym dekadenckim chaosie wybił się jeden bej (wódz) z okręgu Sögüt o imieniu Uthmān. Później imię to ewoluowało w językach słowiańskich i romańskich na imię Osman. Ten wybitny przywódca pokonał w 1302 r. na równinie Bafeus niewielkie siły bizantyjskiego wodza Georgiosa Muzalona. Zwycięstwo było dla Turków ważnym sygnałem: narodził się nowy lider narodu, zwolennik radykalnej konfrontacji z chrześcijaństwem.

Orchan, syn Osmana, zreformował armię i w mieście Bursa proklamował powstanie nowego państwa osmańskiego. Jego syn Murad I przyjął tytuł sułtana i rozpoczął zwycięską ekspansję turecką na Bałkanach. Zachodni chrześcijanie, jeszcze niedawno dumni ze swoich zwycięstw w Ziemi Świętej i ustanowienia czterech państw w Outremerze, teraz z trwogą wyczekiwali nadejścia tureckiego „antychrysta”. On nadszedł jednak dopiero półtora wieku później i nazywał się Mehmed II. Turcy nadali mu przydomek „Zwycięzca”. To on w środę 5 kwietnia 1453 r. lub następnego dnia nad ranem podprowadził swoje wojska pod mury stolicy Bizancjum, wyznaczając im zadanie, które wydawało się niewykonywalne: kazał im zdobyć Konstantynopol.

Czytaj więcej

Wiedeń 1683: bezsprzeczne i bezdyskusyjne zwycięstwo

Po raz pierwszy w historii kluczową rolę w oblężeniu miasta odegrała artyleria. Po 54 dniach bohaterskiej obrony, 28 maja wieczorem cesarz Konstantyn XI wygłosił do mieszkańców i obrońców pełne smutku i zadumy epifaniczne przemówienie, odwołujące się do kończącej się właśnie tysiącletniej historii imperium. Tej samej nocy wojska tureckie ruszyły do szturmu na całej linii. Następnego dnia przed świątynię Mądrości Bożej w Konstantynopolu zajechał na białym koniu sułtan Mehmed II i ogłosił miasto swoją nową stolicą.

Przez kolejne dwa stulecia Imperium Osmańskie nieustannie nękało chrześcijańską Europę, niewoląc, zabijając i zadając niewyobrażalne cierpienie milionom ludzi na okupowanych terenach. Ta epoka tureckiej bezkarności zakończyła się dopiero 12 września 1683 r. Tego dnia o godzinie 18 polska husaria na rozkaz swojego króla powoli zjechała po pochyłości obok wsi Schafberg pod Wiedniem i dokonała miażdżącego uderzenia na turecki obóz. Kiedy królewskie chorągwie pancerne przeszły z kłusa w galop, nad polem bitwy uniósł się okrzyk bojowy z tysięcy gardeł polskich jeźdźców: „Jezus, Maria!” i „Bij, zabij!”. Niedługo po tym Kara Mustafa uciekł w popłochu, a polski król wkroczył do jego namiotu, kończąc epokę tureckiego terroru w Europie.

Czytaj więcej

Jan III Sobieski, lew Lechistanu

W ogromnym uproszczeniu można powiedzieć, że swoje talenty wojskowe pokazali Turcy po raz pierwszy dopiero w służbie Abbasydów – wielkiej dynastii sunnickiej rządzącej do połowy XIII w. Kalifatem Bagdadu. W XI w. jeden ród wybił się ponad inne plemiona tureckie. Była to rodzina, której na wpół legendarnym protoplastą był Seldżuk z plemienia Kynyk należącego do ludu Oguzów. Wskutek konfliktu z własnymi rodakami Seldżuk wraz z rodziną musiał się odłączyć w 985 r. od społeczności Kynyk. Wkrótce także inne rody zaczęły dołączać do stworzonej przez Seldżuka wspólnoty koczowniczej. Dlatego nazywano ich Seldżukami lub „Turkami seldżuckimi”. W 1040 r. Seldżucy pokonali inną turecką dynastię Ghaznawidzów (rządzących na obszarach między dzisiejszym Afganistanem a Indiami) i utworzyli własne, silnie scentralizowane państwo, które w przyszłości rozleje się na Azję Mniejszą, Bliski Wschód i Wyżynę Irańską. W 1050 r. wnuk Seldżuka Tughril Beg zdobył Aspadanę, stare perskie miasto, które dzisiaj nosi nazwę Isfahan. Tam założył stolicę swego państwa, a w 1055 r. kalif Al-Kaim nadał mu tytuł sułtana, co w języku arabskim oznaczało „ten, który ma władzę”.

2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Historia
Trwają obchody 44. rocznicy podpisania Porozumień Sierpniowych
Historia
Gdzie w Warszawie można jeszcze zobaczyć ślady walk z czasów powstania?
Historia
Pamiętajmy o ofiarach totalitaryzmów. Dziś Europejski Dzień Ofiar Reżimów Totalitarnych
Historia
Skąd się wziął Front Narodowy? Z najmroczniejszych kart francuskiej historii
Historia
Las Białucki odkrywa tajemnice