IX wiek: Ragnar, syn Odyna

Serial „Wikingowie" rozsławił historię życia legendarnego króla duńskiego Ragnara Lodbroka

Aktualizacja: 11.06.2016 13:53 Publikacja: 11.06.2016 00:01

W serialu „Wikingowie” Ragnara Lodbroka świetnie zagrał Australijczyk Trevis Fimmel

W serialu „Wikingowie” Ragnara Lodbroka świetnie zagrał Australijczyk Trevis Fimmel

Foto: materiały prasowe

Filmowi twórcy ukazali Ragnara Lodbroka niemal jak superbohatera. Serialowy król ma podgoloną czuprynę zakończoną opadającym na kark i grubo splecionym warkoczem. Na okolonej brodą twarzy, wysmaganej wiatrem i morską wodą, zwraca uwagę dwoje przenikliwych jasnoniebieskich oczu, które pozornie są wesołe, bo jednocześnie czai się w nich drapieżna ciekawość i okrucieństwo. Australisjki aktor Trevis Fimmel, który wcielił się w rolę Ragnara, znakomicie oddaje swoją grą charakter wielkiego władcy. Z nielicznych zachowanych opisów, które powstały długo po śmierci króla, Ragnar jawi się jako człowiek inteligentny, rodzinny, ale też porywczy i okrutny. Swój staronordycki przydomek Lodbrók, co tłumaczy się jako Włochate Portki, zawdzięczał futrzanym spodniom wykonanym z niewyprawionej koziej skóry.

Twórcy serialu przyłożyli się do odtworzenia scenografii wikińskich osad z IX w. Zachwyca także praca kostiumologów, chociaż większość zachowanych wizerunków Ragnara Lodbroka, powstałych zresztą długo po jego śmierci, ukazuje go nieco inaczej niż na filmie. Znajdująca się w duńskim zamku Frederiksborg płaskorzeźba ukazująca duńskiego króla jest utrzymana wyraźnie w stylistyce rzymskiej. Władca ma młodzieńczą, ogoloną twarz i nosi hełm stylizowany na wzór grecki niczym Aleksander Wielki. Ma w sobie coś z antycznych herosów. I trudno się dziwić, skoro sam się uważał za syna Odyna.

Gwałciciel, zabijaka i wizjoner

Wielu historyków uważa, że na legendę tego człowieka złożyły się życiorysy i osiągnięcia wielu historycznych królów skandynawskich, w tym głównie Horika I, Reginfrida czy Rongvalda, zwanego także Ragnallem. Ten ostatni najechał w X w. i pokonał królestwo Northumbrii, a także podbił wyspę Man. W szeregu kandydatów do pierwowzoru legendarnego Ragnara stoi także Reginherus, wikiński wojownik w służbie króla Horika, który w połowie IX w. zaatakował Paryż. Dla wczesnośredniowiecznej Francji i Anglii eskapady ludów północy były prawdziwą plagą i dopustem bożym. Widok pojawiających się na horyzoncie langskipów, czyli świetnie przystosowanych do żeglug morskich łodzi wikingów, budził przerażenie. Przy długich wiosłach sneków, szejków i drakarów siedzieli potężnie zbudowani brodaci mężczyźni, a także ich kobiety.

Wikińskie wojowniczki swoim okrucieństwem i kunsztem wojennym niczym nie ustępowały bowiem mężczyznom. Dlatego w podaniach o Ragnarze Lodbroku u jego boku pojawiają się trzy niezłomne kobiety: łuczniczka Lagertha, Thora Borgarhjört oraz Aslaug. Z tej trójki postacią historyczną była prawdopodobnie jedynie Thora Borgarhjört, córka legendarnego jarla Gotlandii Herraudrego. Legenda o Ragnarze czyni ją drugą żoną po łuczniczce Lagercie. Z kolei nieustraszona Lagertha, tak znakomicie zagrana w serialu przez zmysłową aktorkę pochodzenia ukraińskiego Katheryn Vinnick, należała prawdpodobnie do norweskiej rodziny królewskiej. Jej imię zostało zlatynizowane od norweskiego imienia Hla?ger?r. Historia Lagerthy pojawia się na stronach dziewiątej księgi duńskich kronik „Gesta Danorum". Po najeździe na Norwegię szwedzkiego króla Fro księżniczka Hla?ger?r trafiła do burdelu. W pewnym momencie z rozkazu Fro nakazano jej wdziać męski strój i stanąć do walki z wojskami norweskiego króla Siwarda u boku Ragnara Lodbroka. Zachwycony walecznością dzielnej amazonki duński król zakochał się w niej bez przytomności.

Spisana przez Saxo Gramatyka kronika „Gesta Danorum", której tytuł łaciński można przetłumaczyć jako ,,Dzieła Duńczyków" powstała między 1185 a 1222 r. z polecenia Absalona – wielkiego duńkiego męża stanu, biskupa Lund i założyciela najstarszej duńskiej szkoły – Akademii w Soro. Swoim stylem, zręcznie mieszającym fakty historyczne, podania ludowe i legendy, „Gesta Danorum" przypomina kronikę Wincentego Kadłubka. Księgi od I do IX niezwykle barwnie opowiadają staronordyckie dzieje, w tym także życie Ragnara Włochate Portki. Przekazy „Gesta Danorum" potwierdzają także skandynawskie sagi: „Opowieść o synu Ragnara" oraz „Opowieść o Ragnarze Lodbroku". Dzieje i czyny Ragnara Lodbroka i jego synów przywoływane są w pochodzącym z wysp Orkadów poemacie „Hattalykill". O duńskim władcy wspomina także anglosaksońska kronika, która podkreśla, że był on ojcem licznego potomstwa, z którego największą sławą okryło się trzech synów: Halfdan, Ivar Bez Kości i Hubba Ragnarssonowie.

Rytuał krwawego orła

Kim był Ragnar i co go wyróżniło na tle innych wielkich władców wikingów? Kronika „Gesta Danorum" przedstawia go jako duńskiego monarchę, który w 885 r. wykorzystał rozpad Imperium Franków po śmierci Karola Wielkiego i  poprowadził swoją armię na Paryż. Po blisko rocznym oblężeniu cesarz Karol III Otyły, z niewiadomych powodów ukazany we wspomnianym serialu jako mężczyzna bardzo szczupły, zdecydował się na wypłatę wikingom trybutu w wysokości 350 kg srebra. Jednak wyczerpanym długim oblężeniem wikingom drogę odwrotu odciął hrabia Paryża Odon. Żeby uniknąć walki, wojownicy Ragnara przenieśli łodzie lądem do rzeki Marny, prawego dopływu Sekwany. Tam, korzystając z nadarzającej się okazji, skierowali swoje drakary na misję łupieżczą do Burgundii.

Skandynawskie sagi z dumą głoszą, że Ragnar i jego ludzie nie znali litości dla wrogów. Podobno sam Ragnar zgwałcił aż osiemset kobiet, a z jego ręki padło tysiąc frankijskich wojowników. Nie ma żadnych źródeł frankijskich potwierdzających te liczby. Wiemy natomiast, że 20 lat po oblężeniu Paryża Ragnar zdecydował się na wyprawę łupieżczą do wschodniej Anglii. Tu jednak wyraźnie przeliczył swoje siły i został pojmany w niewolę przez anglosaksońskiego króla Northumbrii Aellę. XII-wieczny islandzki poemat „Krakumal" przekazuje nam informację, że Aella skazał Ragnara na śmierć przez wrzucenie do dołu ze żmijami. Poniżony Ragnar miał krzyknąć przed śmiercią: „Gdyby warchlaczki wiedziały, jak umiera stary dzik!". Wbrew staraniom króla Aelli słowa duńskiego króla dotarły do trzech jego synów: Ivara Bez Kości, Sigurda Wężowego i Bjorna Żelaznobokiego. Ragnar okrutnie zemścił się na Sasach zza grobu. Saga o synach Ragnara wspomina, że w 866 r. dwa tysiące wikingów pod wodzą trzech Ragnarssonów spustoszyło anglosaskie królestwo Nortumbrii. Rola mściciela przypadła Ivarowi Bez Kości, który za zabicie ojca skazał króla Aellę na karę śmierci przez wykonanie na nim rytuału krwawego orła. Nie można sobie wyobrazić potworniejszej kaźni. Aella został położony twarzą do dołu, a na jego plecach oprawcy wycięli nożem kształt orła, zdzierając z ofiary skórę. Kolejnym etapem kaźni było odcięcie toporem od kręgosłupa wszystkich żeber, które rozciągano na boki tak, aby swoim kształtem przypominały skrzydła orła. Według wierzeń wikingów wojownik, który choćby cicho jęknął podczas tej męczarni, nie był zabierany przez walkirię na ucztę Einherjerów do Walhalli. Jednak Aella nie był wikingiem, ale chrześcijańskim władcą i jego krzyk podczas tej strasznej męczarni był ogłuszający.

Aella nie był jedynym dostojnikiem swojej epoki zgładzonym w tak przerażający sposób. Sagi skandynawskie wspominają o kaźni krwawego orła wykonanej na norweskim królu Haraldzie Harfgarim, król Munsteru Maelgualaiu, a nawet o męczeńskiej śmierci arcybiskupa Canterbury Aelfeacha. Niektórzy historycy badający staroskandynawską poezję skaldyczną wskazują, że strofy opisujące rytuał krwawego orła miały jedynie spotęgować emocje u słuchaczy. Zwolennicy teorii o prawdziwości rytuału krwawego orła wskazują na zachowane rysunki na słynnym Kamieniu Hannars na Gotlandii, wśród których zauważyć można elementy techniki tej kaźni.

Śmiały jak wiking

Recytując i śpiewając swe poezje, nordyccy skaldowie tworzyli i opisywali pewien wzór, wyidealizowaną postać, w której skupiały się wszystkie fizyczne i psychiczne cechy wikinga. Naśladowali w ten sposób starożytnych greckich aojdów, którzy w podobny sposób chwalili cnoty i waleczność obrońców obleganej Troi. Pola wokół niej zapełnili walczącymi antycznymi herosami, często półbogami, którzy stali się archetypami ludzkich postaw i charakterów. Ragnar Lodbrok był ukazywany w sagach wikingów jako prawzór wodza doskonałego, który jako pierwszy wiking w historii miał odwagę poprowadzić swe plemiona ku nowym nieznanym zdobyczom we Francji i Anglii. Jego wielką sławę i falę duńskich najazdów zapoczątkowało zdobycie i złupienie klasztoru Lindisfarne w  973 r. Ale to zwycięstwo miało swoją gorzką cenę, ponieważ w dłuższej perspektywie zapoczątkowało zmierzch ich pogańskiego świata, wierzeń i tradycji.

Wikińscy skaldowie nadali postaci Ragnara cechy, jakie winien posiadać przywódca: siłę, przebiegłość, okrucieństwo, a zarazem ogromną ciekawość świata. Takim cechami był niewątpliwie obdarzony inny słynny wiking, syn Eryka Rudego, islandzki żegłarz Leif Erikson, który uwierzył w przekazy zawarte w  „Sadze o Grenlandczykach" opowiadające o tajemniczej wyprawie Bjarna Herjolffsona do dziwnej lesistej krainy położonej na zachód od Islandii. Zafascynowany tą częścią sagi Leif Erikson jako pierwszy około 1002 r. opłynął brzegi Grenlandii i na blisko 500 lat przed Krzysztofem Kolumbem dotarł do Ameryki.

Historia
Obżarstwo, czyli gastronomiczne alleluja!
Historia
Jak Wielkanoc świętowali nasi przodkowie?
Historia
Krzyż pański z wielkanocną datą
Historia
Wołyń, nasz problem. To test sprawczości państwa polskiego
Historia
Ekshumacje w Puźnikach. Po raz pierwszy wykorzystamy nowe narzędzie genetyczne