Fryderyk Skarbek – ojciec polskiej ekonomii

Często jest uznawany za najważniejszego polskiego ekonomistę XIX w., a jego prace cytowali zachodnioeuropejscy autorzy. Na tym jednak jego talenty się nie kończyły. Był też powieściopisarzem, dramaturgiem, poetą, tłumaczem, historykiem i malarzem

Publikacja: 08.04.2021 23:00

Fryderyk Skarbek – ojciec polskiej ekonomii

Foto: POLONA

.

Fryderyk Skarbek urodził się 15 lutego 1792 r. w Toruniu. Jego ojciec Kacper był kasztelanicem inowrocławskim, a matka Ludwika – córką toruńskiego bankiera Jakuba Fengera. Dzieciństwo spędził w Toruniu oraz w dobrach rodzinnych w Izbicy Kujawskiej i Żelazowej Woli. Jego nauczycielem był Mikołaj Chopin, ojciec Fryderyka Chopina (którego chrzestnym został później Fryderyk Skarbek). Naukę kontynuował w Liceum Warszawskim, a w 1809 r. rozpoczął studia ekonomiczne w paryskim College de France. Jednym z jego nauczycieli był wówczas Camille Saint-Aubin, popularyzator dzieła Adama Smitha.

W Królestwie Kongresowym

Wrócił do kraju w 1812 r. i znalazł zatrudnienie w administracji Księstwa Warszawskiego, z której płynnie przeszedł do administracji Królestwa Polskiego. W 1818 r. został zastępcą profesora ekonomii politycznej na Królewskim Uniwersytecie Warszawskim. Rok później został profesorem Szczególnej Szkoły Leśnictwa i doktorem filozofii Uniwersytetu Krakowskiego, a w 1820 r. profesorem stałym Królewskiego Uniwersytetu Warszawskiego. Od 1821 r. należał do Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Prowadził wykłady z ekonomii, finansów, administracji oraz prawa policyjnego. Bardzo interesował się kwestią reformy więzień i opieki społecznej. W 1828 r. odbył podróż po Europie Zachodniej, by przyjrzeć się tamtejszym zakładom karnym i placówkom dobroczynnym.

W trakcie powstania listopadowego przebywał w Sankt Petersburgu, gdzie prowadził prace badawcze. Wcześniej był znany z dość ugodowych poglądów, dlatego po powstaniu utrzymał pracę w administracji Królestwa Polskiego. Został członkiem Rady Głównej Opiekuńczej Instytutów Dobroczynnych (od 1845 r. pełnił funkcję jej prezesa), a w latach 1842–1855 był też prezesem Dyrekcji Ubezpieczeń. Należał do współzałożycieli Kasy Oszczędności powstałej w 1843 r. w Warszawie. W latach 1854–1858 był dyrektorem rezydującym Komisji Rządowej Sprawiedliwości i członkiem Rady Administracyjnej Królestwa. Stanowiska te stracił po konflikcie z Pawłem Muchanowem, dyrektorem Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Duchownych.

Ekonomia narodowa

Pierwszą większą pracą ekonomiczną Skarbka była dwutomowa rozprawa „Elementarne zasady gospodarstwa narodowego" (1820 r.), której kontynuacją było „Gospodarstwo narodowe zastosowane, czyli nauka administracyi" (1821 r.). Międzynarodowe uznanie zdobył dzięki wydanej w 1829 r. pracy „Theorie des riches sociales" (wydanej w języku polskim w 1859 r. jako „Ogólne zasady nauki gospodarstwa narodowego, czyli czysta teorya ekonomii politycznej"). Pracę tę cytował m.in. Karol Marks.

Skarbek przenosił na polski grunt teorie Adama Smitha i Jeana-Baptiste'a Saya. Nadawał naukom ekonomicznym rys ogólnonarodowy i z tego powodu jest nazywany „ojcem polskiej ekonomii". Krytykował odgórnie prowadzoną industrializację, co było polemiką z poglądami Stanisława Staszica i Ksawerego Druckiego-Lubeckiego. Opowiadał się za obniżaniem ciężarów fiskalnych i za popularyzacją oszczędzania. Uważał, że rozwój gospodarczy będzie możliwy dzięki istnieniu szerokiej grupy średnich właścicieli. Postulował, by stopniowo znosić feudalne obciążenia wobec chłopów i by przekształcać ich w grupę drobnych posiadaczy. Był pierwszym polskim uczonym, który zajmował się kwestią ubóstwa. Poświęcił mu w 1827 r. książkę „O ubóstwie i ubogich". Z ubóstwem walczył też praktycznie – wspierając zakładanie kas oszczędnościowych dla robotników oraz przytułków dla biednych.

Napisał trzytomową syntezę dziejów Polski, której część została wydana już po jego śmierci. „Dzieje Księstwa Warszawskiego" (1860 r.), „Królestwo Polskie od epoki początku swego do rewolucji Listopadowej" (1877 r.) i „Królestwo Polskie po rewolucji Listopadowej" (1877 r.). Źle oceniał w nich I Rzeczpospolitą za zapóźnienie gospodarcze, chwalił Księstwo Warszawskie jako próbę modernizacji i konsolidacji narodu, a Królestwo Polskie przedstawiał jako byt, w którego fundamentach kryła się sprzeczność – konieczność godzenia carskiego despotyzmu ze swobodami konstytucyjnymi. Generalnie wierzył w jedność Słowian i widział pod rządami Rosji więcej swobód niż pod panowaniem Prus. Uważał jednak, że Polska może odzyskać niepodległość tylko w wyniku konfliktu między zaborcami.

Fryderyk Skarbek w 1858 r. został przeniesiony na emeryturę. Zmarł 22 listopada 1866 r. w Warszawie.

—Hubert Kozieł

Fryderyk Skarbek urodził się 15 lutego 1792 r. w Toruniu. Jego ojciec Kacper był kasztelanicem inowrocławskim, a matka Ludwika – córką toruńskiego bankiera Jakuba Fengera. Dzieciństwo spędził w Toruniu oraz w dobrach rodzinnych w Izbicy Kujawskiej i Żelazowej Woli. Jego nauczycielem był Mikołaj Chopin, ojciec Fryderyka Chopina (którego chrzestnym został później Fryderyk Skarbek). Naukę kontynuował w Liceum Warszawskim, a w 1809 r. rozpoczął studia ekonomiczne w paryskim College de France. Jednym z jego nauczycieli był wówczas Camille Saint-Aubin, popularyzator dzieła Adama Smitha.

Pozostało 87% artykułu
Historia
Historia analizy języka naturalnego, część II
Historia
Czy Niemcy oddadzą traktat pokojowy z Krzyżakami
Historia
80 lat temu przez Dulag 121 przeszła ludność Warszawy
Historia
Gdy macierzyństwo staje się obowiązkiem... Kobiety w III Rzeszy
Historia
NIK złożyła zawiadomienie do prokuratury ws. Centralnego Przystanku Historia IPN