Odbudować pomnik wdzięczności Ameryce

Przedstawiciele Towarzystwa Jana Karskiego apelują do władz stolicy o odbudowanie pomnika, który powstał przed wojną w podziękowaniu dla władz amerykańskich za okazaną pomoc po odzyskaniu niepodległości. Niestety z tego powodu, że został on zbudowany ze słabej jakości budulca, jeszcze przed wybuchem wojny został rozebrany.

Przedstawiciele organizacji rozmawiają na temat tego projektu m.in. z radnymi Rady Warszawy, a także konserwatorem zabytków. Na razie nie udało im się spotkań z przedstawicielami władz miasta.

Pierwotnie pomnik ten stał na skwerze Hoovera w centrum Warszawy, ale miejscy urzędnicy odrzucili taką lokalizację i proponują inne, które znajdują się w miejscach rzadko odwiedzanych przez warszawiaków m.in. przy ul. Książęcej.

Dlatego przedstawiciele Towarzystwa proponują, aby przedstawiciele ratusza rozpatrzyli bardziej godne miejsca na ten pomnik: w miejscu gdzie stał przed wojną czyli na skwerze Hoovera, ale też na placu Marszałka Piłsudskiego obok Błękitnego Pałacu, gdzie 100 lat temu mieścił się amerykański komitet pomocy Polsce kierowany przez Herberta Hoovera lub na placu Teatralnym. W tej sprawie skierowali list do radnych. Na razie nie otrzymali żadnej odpowiedzi.

Przedstawiciele Towarzystwa tłumaczą, że dobrą okazją do przywrócenia historycznego monumentu jest mijające w 2019 r. 100-lecie stosunków dyplomatycznych Polski i USA.

Przypominają że o odtworzenie pomnika apelowali Jan Karski - emisariusz Polskiego Państwa Podziemnego, który dostarczył aliantom raport o zagładzie Żydów na terenach okupowanych przez Niemców oraz Jan Nowak-Jeziorański, emisariusz dowództwa Armii Krajowej, uczestnik Powstania Warszawskiego, a po II wojnie światowej współtwórca i dyrektor Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa.

"Od kiedy Jan Karski powszechnie już znany w świecie zaczął przyjeżdżać do swej ojczyzny po historycznej transformacji politycznej przełomu lat 80. i 90., zwracał uwagę na brak Pomnika Wdzięczności Ameryce. Uważał, iż jego przywrócenie powinno stać się kwestią polskiego honoru" – opisują.

Pomnik został odsłonięty 29 października 1922 roku. Prezesem honorowym budowy był wówczas marszałek Sejmu Wojciech Trąmpczyński, w skład komitetu wszedł kompozytor i pedagog muzyczny Adam Wieniawski, bratanek słynnego wirtuoza Henryka, a także rzeźbiarz Xawery Dunikowski.

"Wieniawski przygotował specjalną odezwę do dzieci polskich, aby w geście wdzięczności za pomoc Ameryki i Hoovera, najmniejszymi choćby datkami uzyskanymi od dorosłych wsparły budowę pomnika" - czytamy w jednym z apelów Towarzystwa.

Pomnik zbudowany został ze słabej jakości piaskowca, dlatego w 1930 roku częściowo został zdemontowany. "W związku ze skandalem, jakim było zniknięcie pomnika, miał zostać odtworzony, wrócić na swoje miejsce. Żaden z planowanych terminów (m.in. 1932, 1935, 1938) nie został dotrzymany. Potem była wojna i okupacja" - dodają sygnatariusze listu.

Pomnik Wdzięczności Ameryce przedstawiał kobiety stojące obok siebie i tulące na ramionach dzieci, co symbolizowało Polskę i Amerykę oraz nawiązywało do dzieła pomocy zza oceanu koordynowanej przez Hoovera.