Słownik bezpieki

Publikacja: 04.09.2008 01:53

Marek Piwowski, sam wciągnięty do współpracy z bezpieką, na planie filmu „Przepraszam, czy tu biją?”

Marek Piwowski, sam wciągnięty do współpracy z bezpieką, na planie filmu „Przepraszam, czy tu biją?”, ukazującego pracę tajniaków

Foto: PAP/CAF

Red

Agent

– termin funkcjonujący w latach 1945 – 1960, oznaczający osobę zwerbowaną przez UB/SB dla rozpracowania środowiska podejrzewanego o działalność antysystemową, którego agent mógł być członkiem lub był do niego wprowadzany dla dostarczenia informacji lub wykonania zleconych mu zadań operacyjnych. W praktyce również potoczne sformułowanie określające osobowe źródła informacji tajnej policji politycznej w PRL.

Agentura celna

– sieć tajnych współpracowników UB/SB w celach więziennych, których zadaniem było denuncjowanie na osoby osadzone, pozostające w zainteresowaniu bezpieki.

Agentura manewrowa

– sieć tajnych współpracowników SB wykorzystywanych z uwagi na posiadane możliwości w skali całego kraju i w różnych środowiskach. Elita agentury.

Departament I MSW

– pion MSW funkcjonujący w latach 1957 – 1989, prowadzący działania wywiadowcze.

Departament II MSW

– pion MSW funkcjonujący w latach 1957 – 1989, zajmujący się ochroną kontrwywiadowczą.

Departament III MSW

– pion MSW funkcjonujący w latach 1957-1989 zajmujący się walką z działalnością antypaństwową w kraju. W terenie zadania te realizowały wydziały III SB komend wojewódzkich.

Donos

– informacja przekazywana bezpiece przez osobowe źródło informacji.

Figurant

– osoba inwigilowana przez UB/SB. Na jej temat gromadzono informacje oraz podejmowano wobec niej działania operacyjne.

Gra operacyjna

– metoda pracy operacyjnej polegająca na nawiązaniu kontaktu przez funkcjonariusza SB z figurantem w celu wywarcia określonego wpływu na jego decyzje dotyczące działalności antysystemowej, odpowiadające interesom resortu.

Informator

– termin funkcjonujący w latach 1945 – 1960 oznaczający osobę mającą styczność ze środowiskiem pozostającym w zainteresowaniu bezpieki, zwerbowaną przez UB/SB dla dostarczania informacji.

Kombinacja operacyjna

– działania UB/SB wobec figuranta mające na celu doprowadzenie go do określonych działań zgodnie z założeniami bezpieki.

Komprmateriały

– materiały zbierane przez UB/SB służące kompromitacji inwigilowanej osoby, najczęściej proweniencji obyczajowej lub karnej.

Konsultant

– termin funkcjonujący w latach 1970-1990, oznaczający specjalistę w danej dziedzinie sporządzającego na potrzeby SB analizy i ekspertyzy.

Kontakt obywatelski (kontakt poufny)

– do 1970 r. nierejestrowana forma agentury, w rzeczywistości spełniająca często funkcje tajnego współpracownika (TW).

Kontakt operacyjny

– w latach 1970 – 1989 niższa kategoria agentury, podlegająca rejestracji; w pionie wywiadu odpowiednik tajnego współpracownika. Kontakt obywatelski (operacyjny) pozwalał na omijanie zakazu werbowania członków PZPR.

Kontakt służbowy

– kategoria funkcjonująca w latach 1970 – 1989, oznaczająca osobę zobligowaną do współpracy z SB ze względu na zajmowane stanowisko (zwykle kierownicze).

Kwestionariusz ewidencyjny

– kwestionariusz służący dokumentowaniu poczynań osób, które w przeszłości prowadziły działalność antysystemową lub były podejrzewane o chęć jej podjęcia w przyszłości.

Legenda

– fikcyjny życiorys funkcjonariusza bezpieki lub tajnego współpracownika, mający uwiarygodnić go przed innymi osobami.

Lokal kontaktowy

– zwykle mieszkanie prywatne, rzadziej należące do instytucji, wykorzystywane przez bezpiekę do spotkań z osobowymi źródłami informacji. Osoba udostępniająca lokal była rejestrowana jako jedno z osobowych źródeł informacji.

Mieszkanie konspiracyjne

– zakonspirowane mieszkanie należące do MSW, w którym odbywały się spotkania z agenturą lub prowadzone były obserwacje figurantów.

Ochrona operacyjna

– stała inwigilacja środowiska lub instytucji prowadzona w celu ochrony przed wrogą działalnością.

Osobowe źródła informacji

– ogół osób świadomie dostarczających informacji SB.

Perlustracja

– tajna kontrola zawartości korespondencji.

Pdf

– podgląd dokumentowany fotograficznie lub filmowo.

PP

– podsłuch pokojowy.

PT

– podsłuch telefoniczny.

Pion „B”

– pion obserwacji zewnętrznej osób inwigilowanych oraz obiektów pozostających w zainteresowaniu SB.

Pion „T”

– pion techniki operacyjnej odpowiedzialny za instalację podsłuchów pokojowych i telefonicznych, fałszowanie dokumentów dla celów operacyjnych.

Pion „W”

– pion kontroli korespondencji.

Rezydentura

– komórka wywiadu PRL istniejąca przy ambasadach polskich poza blokiem państw komunistycznych.

Rozmowa operacyjna

– rozmowa funkcjonariusza SB z osobą inwigilowaną w celu zdobycia informacji lub wpłynięcia na jej decyzje.

Sprawa obiektowa

– kategoria pracy operacyjnej w latach 1970 – 1989 prowadzonej wobec instytucji i środowisk w celu ich „ochrony” przed wrogą działalnością (instytucje kościelne, naukowe, konferencje, zjazdy, zakłady pracy) polegająca na zbieraniu informacji.

Sprawa operacyjnego rozpracowania – kategoria pracy operacyjnej występująca w latach 1970 – 1989, mająca na celu wykrycie sprawców działalności antysystemowej lub zapobieżenie jej ewentualnego podjęcia.

Sprawa operacyjnego sprawdzenia

– kategoria pracy operacyjnej w latach 1970 – 1989 mająca na celu potwierdzenie informacji o przygotowaniach lub podjęciu działalności antysystemowej przez osobę lub środowisko oraz wyjaśnienie ewentualnych związków jakiegoś wydarzenia (np. pożar w zakładzie pracy) z działalnością antypaństwową.

Tajny współpracownik – kategoria funkcjonująca w latach 1960 – 1990, oznaczająca osobę zwerbowaną przez SB dla dostarczania informacji i wykonywania powierzonych jej zadań operacyjnych wobec inwigilowanej osoby lub środowiska. TW otrzymywał zwykle wynagrodzenie.

Teczka pracy

– zbiór donosów tajnego współpracownika.

Teczka personalna – dokumentacja współpracy osobowych źródeł informacji z UB/SB zawierająca m.in. materiały dotyczące ich werbunku, charakterystyki z okresu

Wydział IV Departamentu III MSW

– w latach 1957 – 1989 odpowiedzialny za „ochronę” środowisk kulturalnych, twórczych, naukowych i młodzieżowych. W terenie odpowiedzialne za ten odcinek pracy operacyjnej były Grupy (Sekcje) IV (przejściowo sekcje IVa) Wydziałów III komend wojewódzkich.

Zakryty punkt obserwacyjny – stałe lub tymczasowe pomieszczenie służące do tajnej obserwacji.

—oprac. Magdalena Filip

OBEP IPN Łódź

Agent

– termin funkcjonujący w latach 1945 – 1960, oznaczający osobę zwerbowaną przez UB/SB dla rozpracowania środowiska podejrzewanego o działalność antysystemową, którego agent mógł być członkiem lub był do niego wprowadzany dla dostarczenia informacji lub wykonania zleconych mu zadań operacyjnych. W praktyce również potoczne sformułowanie określające osobowe źródła informacji tajnej policji politycznej w PRL.

Pozostało 93% artykułu
Historia
Krzysztof Kowalski: Heroizm zdegradowany
Historia
Cel nadrzędny: przetrwanie narodu
Historia
Zaprzeczał zbrodniom nazistów. Prokurator skierował akt oskarżenia
Historia
Krzysztof Kowalski: Kurz igrzysk paraolimpijskich opadł. Jak w przeszłości traktowano osoby niepełnosprawne
Materiał Promocyjny
Przewaga technologii sprawdza się na drodze
Historia
Kim byli pierwsi polscy partyzanci?
Walka o Klimat
„Rzeczpospolita” nagrodziła zasłużonych dla środowiska