Epoka wikingów to bardzo długi okres w historii Europy. Rozpoczyna się pomiędzy rokiem 600 a 800, kiedy język ludów skandynawskich przekształcał się fonologicznie z języka germańskiego w jego skandynawskie narzecza. Różnice między nimi były tak niewielkie, że ludzie żyjący na obszarach, które dzisiaj należą do Danii, Islandii, Norwegii, Szwecji i Finlandii, mogli się bez problemu porozumiewać. Ta wspólnota językowa została określona przez historyków języka jako vox danica – język duński, którym się posługiwały wszystkie ludy skandynawskie. Dopiero podział na poszczególne państwa skandynawskie wyłonione z odrębnych plemion i księstw spowodował, że te różnice językowe zaczęły się bardzo powoli pogłębiać. Żeby zrozumieć fenomen wikingów, najpierw trzeba zrozumieć, jak oni definiowali pojęcie państwa i własnej wspólnoty społecznej. Skąd w ogóle wzięły się późniejsze królestwa Danii, Norwegii, Szwecji i inne.
Na początku ery wikingów nie istniały jako takie osobne monarchie. Największą jednostką terytorialną i społeczną był land, który Duńczycy nazywali także landskab, a Szwedzi – landskap. Te jednostki terytorialne miały swoich niezależnych przywódców nazywanych jarlami. Dopiero pod koniec epoki wikingów wyłoniły się dynastie królewskie władające odrębnymi federacjami landów. Wikingowie, w zależności od tego, z jakiej części Skandynawii pochodzili, nie nazywali sami siebie Norwegami, Szwedami czy Duńczykami. Mówili np., że są ludźmi z Hordalandu lub Vestfoldu, ale nigdy, że pochodzą np. z Norwegii. Te nazwy znanych nam dzisiaj państw powstały dopiero na przełomie XII i XIII wieku, kiedy na tych obszarach okrzepła chrześcijańska wizja monarchii.
Różnorodność świata wikingów
Czy istniały różnice regionalne pomiędzy społecznościami poszczególnych landów? Bez wątpienia tak. Jednak wspólny język, kultura i religia cementowały te grupy na tyle silnie, że dzisiaj możemy spokojnie powiedzieć, że istniała jednolita kultura wikińska z własnym kodeksem etycznym.
Czy istniały wyraźne różnice etniczne pomiędzy poszczególnymi plemionami wikińskimi? Nasze wyobrażenie o wikingach jako wysokich blondynach, z długimi brodami i niebieskimi oczami jest tylko częściowo trafne. Średniowieczne ilustracje przedstawiają wikińskich najeźdźców jako ludzi o wygolonych twarzach z krótko obciętymi ciemnymi włosami. Ludy lapońskie, bałtyckie, celtyckie i zachodniogermańskie różniły się karnacją ze względu na podaż światła słonecznego w ciągu roku. Ci żyjący na północy mieli w dodatku dietę ubogą w warzywa i owoce. Ci na południu rzadziej spożywali mięso. Nie możemy też zapominać, że wyprawy wikingów miały na celu sprowadzanie niewolników, którzy dość szybko asymilowali się ze swoimi panami i wzmacniali populacje skandynawskie nową pulą genów z Cesarstwa Bizantyjskiego, Italii, Półwyspu Iberyjskiego, a nawet z Arabii. Geny odpowiedzialne za występowanie jasnych włosów mają charakter recesywny. Ciemnowłosy przybysze niemal zawsze mieli potomstwo ciemnowłose, niezależnie od swoich partnerów. Stąd pod względem fizjonomii wikingowie z VIII wieku musieli się bardzo różnić od swoich potomków żyjących cztery wieki później.
Czytaj więcej
„Wikingowie” przez kilka lat gościli na ekranach naszych telewizorów. History Channel udało się wyprodukować znakomity serial, ale warto zaznaczyć, że nie należy go traktować jako źródło historyczne.