Wystawę tego pięknego bibliofilskiego wydawnictwa otwiera dziś Muzeum Historii Żydów Polskich w Warszawie. Statut kaliski wydał Bolesław Pobożny 16 sierpnia 1264 roku dla Żydów wielkopolskich. Było to pierwsze zapisane na ziemiach polskich prawo regulujące w 36 punktach sytuację mieszkających tu Żydów. W XIV wieku legislację zatwierdził Kazimierz Wielki, a później potwierdzali ją kolejni polscy władcy aż do ostatniego króla - Stanisława Augusta.
- Wystawę otwieramy z okazji 750 rocznicy statutu, który był niezwykle ważnym dokumentem, gdyż regulował z jednej strony życie Żydów w średniowiecznej Polsce, a z drugiej prawo, które obowiązywało przez wieki, do końca I Rzeczpospolitej Obojga Narodów – mówi „Rz" Renata Piątkowska, kurator zbiorów.
Statut wzorowano na podobnym statucie czeskim króla Przemysława Otokara II. W Polsce przetrwał jednak znacznie dłużej niż w innych europejskich krajach.
- Żydów zachęcano do osiedlanie się w Polsce, bo znali gospodarkę pieniężną i mieli kontakty w całej Europie. – opowiada kuratorka. Statut kaliski zapewniał im w miarę swobodne i bezpieczne życie. Gwarantował swobodę handlu i zezwalał na lichwę. Obok celów ekonomicznych, regulował też wszelkie prawa religijno-ludzkie, m.in. swobodę życia religijnego według własnej tradycji. I dawał im ochronę prawną (za uderzenie Żyda obowiązywała kara; nie wolno też było bezpodstawnie oskarżać Żydów o mord rytualny).
Poza tym stanowił, że Żydzi nie podlegają władzy miejskiej, a bezpośrednio księciu. XX-wieczny malarz Artur Szyk (1894–1951), ilustrator m.in. poezji Tuwima, postanowił w drugiej połowie lat 20. (mieszkał wówczas w Paryżu) przypomnieć tysiącletnią historię Żydów w Polsce. Sięgnął w tym celu po Statut kaliski, bo poświadczał, że Żydzi są od dawna obywatelami tej ziemi i ich losy są z nią nierozerwalnie złączone. Malarz nazwał swoje dzieło „Złotą księgą Żydostwa Polskiego" i zaprezentował je po ukończeniu w Warszawie i w Paryżu. A pierwszy egzemplarz podarował Józefowi Piłsudskiemu jako jego zwolennik.
