Złota księga z ilustracjami Artur Szyk

Łódzki artysta Artur Szyk zilustrował w 1928 roku średniowieczny statut i zadedykował go marszałkowi Józefowi Piłsudskiemu - pisze Monika Kuc.

Aktualizacja: 14.08.2014 15:41 Publikacja: 14.08.2014 15:34

Iustracja z bibliofilskiego wydania Statutu kaliskiego w interpretacji Artura Szyka; FOT. PIOTR JACE

Iustracja z bibliofilskiego wydania Statutu kaliskiego w interpretacji Artura Szyka; FOT. PIOTR JACEK JAMSKI/MUZEUM HISTORII ŻYDÓW POLSKICH.

Foto: materiały prasowe

Wystawę tego pięknego bibliofilskiego wydawnictwa otwiera dziś Muzeum Historii Żydów Polskich w Warszawie. Statut kaliski wydał Bolesław Pobożny 16 sierpnia 1264 roku dla Żydów wielkopolskich. Było to pierwsze zapisane na ziemiach polskich prawo regulujące w 36 punktach sytuację mieszkających tu Żydów. W XIV wieku legislację zatwierdził Kazimierz Wielki, a później potwierdzali ją kolejni polscy władcy aż do ostatniego króla - Stanisława Augusta.

- Wystawę otwieramy z okazji 750 rocznicy statutu, który był niezwykle ważnym dokumentem, gdyż regulował z jednej strony życie Żydów w średniowiecznej Polsce, a z drugiej prawo, które obowiązywało przez wieki, do końca I Rzeczpospolitej Obojga Narodów – mówi „Rz" Renata Piątkowska, kurator zbiorów.

Statut wzorowano na podobnym statucie czeskim króla Przemysława Otokara II. W Polsce przetrwał jednak znacznie dłużej niż w innych europejskich krajach.

- Żydów zachęcano do osiedlanie się w Polsce, bo znali gospodarkę pieniężną i mieli kontakty w całej Europie. – opowiada kuratorka. Statut kaliski zapewniał im w miarę swobodne i bezpieczne życie. Gwarantował swobodę handlu i zezwalał na lichwę. Obok celów ekonomicznych, regulował też wszelkie prawa religijno-ludzkie, m.in. swobodę życia religijnego według własnej tradycji. I dawał im ochronę prawną (za uderzenie Żyda obowiązywała kara; nie wolno też było bezpodstawnie oskarżać Żydów o mord rytualny).

Poza tym stanowił, że Żydzi nie podlegają władzy miejskiej, a bezpośrednio księciu. XX-wieczny malarz Artur Szyk (1894–1951), ilustrator m.in. poezji Tuwima, postanowił w drugiej połowie lat 20. (mieszkał wówczas w Paryżu) przypomnieć tysiącletnią historię Żydów w Polsce. Sięgnął w tym celu po Statut kaliski, bo poświadczał, że Żydzi są od dawna obywatelami tej ziemi i ich losy są z nią nierozerwalnie złączone. Malarz nazwał swoje dzieło „Złotą księgą Żydostwa Polskiego" i zaprezentował je po ukończeniu w Warszawie i w Paryżu. A pierwszy egzemplarz podarował Józefowi Piłsudskiemu jako jego zwolennik.

Bibliofilskie wydanie liczyło 500 egzemplarzy (prezentowany na wystawie jest darem Macieja Knothego dla Muzeum Historii Żydów Polskich). Składa się na nie kilkadziesiąt kart zapisanych przez artystę tekstem Statutu w dziewięciu językach: łacińskim, polskim, hebrajskim, jidysz, francuskim angielskim, niemieckim, włoskim i hiszpańskim, przeplatanym barwnymi miniaturami, ręcznie złoconymi. Są tu m.in. portrety historycznych postaci - Bolesława Pobożnego, nadającego przywilej i Kazimierza Wielkiego obok symbolicznych, jak Jankiel. Wizerunki lekarzy, rabinów i rzemieślników żydowskich, a także narodowych bohaterów, jak np. Berek Joselewicz, uczestnik insurekcji kościuszkowskiej. Są symbole polskie i żydowskie: Orzeł i Tora. Obrazy historycznych wydarzeń obok scen rodzajowych, ilustrujących regulacje Statutu kaliskiego.

Niezwykłe artystyczne dzieło łączy przeszłość i teraźniejszość. Przemawia wielojęzycznym tekstem i uniwersalnym obrazem, bo jak mówił sam artysta, chciał, aby wszystkie narody poznały dzieje Polski.

Monika Kuc

Wystawa „Statut kaliski – 750-lecie pierwszego przywileju Żydów polskich" czynna od 14 sierpnia do 29 sierpnia.

Wystawę tego pięknego bibliofilskiego wydawnictwa otwiera dziś Muzeum Historii Żydów Polskich w Warszawie. Statut kaliski wydał Bolesław Pobożny 16 sierpnia 1264 roku dla Żydów wielkopolskich. Było to pierwsze zapisane na ziemiach polskich prawo regulujące w 36 punktach sytuację mieszkających tu Żydów. W XIV wieku legislację zatwierdził Kazimierz Wielki, a później potwierdzali ją kolejni polscy władcy aż do ostatniego króla - Stanisława Augusta.

- Wystawę otwieramy z okazji 750 rocznicy statutu, który był niezwykle ważnym dokumentem, gdyż regulował z jednej strony życie Żydów w średniowiecznej Polsce, a z drugiej prawo, które obowiązywało przez wieki, do końca I Rzeczpospolitej Obojga Narodów – mówi „Rz" Renata Piątkowska, kurator zbiorów.

Historia
Zaprzeczał zbrodniom nazistów. Prokurator skierował akt oskarżenia
Materiał Promocyjny
Z kartą Simplicity można zyskać nawet 1100 zł, w tym do 500 zł już przed świętami
Historia
Krzysztof Kowalski: Kurz igrzysk paraolimpijskich opadł. Jak w przeszłości traktowano osoby niepełnosprawne
Historia
Kim byli pierwsi polscy partyzanci?
Historia
Generalne Gubernatorstwo – kolonialne zaplecze Niemiec
Materiał Promocyjny
Najszybszy internet domowy, ale także mobilny
Historia
Tysiąc lat polskiej uczty
Materiał Promocyjny
Polscy przedsiębiorcy coraz częściej ubezpieczeni