Pamiątki ofiar czekają

Wystawa „#StolenMemory – Skradziona Pamięć" odsłonięta zostanie 14 czerwca na Trakcie Królewskim w Domu Polonii Stowarzyszenia „Wspólnota Polska". Tego dnia w rocznicę pierwszego transportu do Auschwitz z 1940 r. obchodzony jest Dzień Pamięci Ofiar Niemieckich Nazistowskich Obozów Koncentracyjnych i Obozów Zagłady.

Wystawę przygotowało Arolsen Archives z Niemiec. Obejmuje ona 12 paneli, na których zaprezentowane zostaną losy i ocalałe do dzisiaj pamiątki po 13 więźniach obozów koncentracyjnych, których krewni nadal są poszukiwani.

Przedstawione zostaną też biogramy trzech więźniów, których przedmioty zostały zwrócone rodzinom. Ekspozycja została opracowana w języku polskim i angielskim. Wystawa pokazywana będzie w kilku oddziałach i delegaturach IPN.

Zegarek listonosza

Otwarciu wystawy towarzyszyć będzie przekazanie zegarka kieszonkowego po byłym więźniu Franciszku Czaplickim. W imieniu rodziny pamiątkę odbierze wnuczka.

Franciszek Czaplicki urodził się 8 grudnia 1907 roku w Krajewie-Darmopychach na Mazowszu. W latach 20. XX w. przeniósł się do Warszawy i rozpoczął pracę w Poczcie Polskiej. Do wybuchu wojny pracował w Ząbkach jako listonosz. W czasie wojny prawdopodobnie zaangażował się w działalność konspiracyjną. W czasie powstania warszawskiego został aresztowany i osadzony w niemieckim obozie przejściowym w Pruszkowie. 31 sierpnia 1944 r. został wysłany do obozu koncentracyjnego KL Stutthof, na początku września 1944 r. został przeniesiony do KL Neuengamme w Hamburgu. Zmarł 12 listopada 1944 r. w podobozie Hamburg-Fuhlsbüttel.

O depozytach zgromadzonych w tym niemieckim archiwum napisaliśmy w „Rzeczpospolitej" pod koniec marca. Opisaliśmy wtedy historię kilku depozytów.

Obrączki, legitymacje

Po Franciszku Wąsiku został tylko zegarek, po Wiktorii Kaczmarek złota bransoletka. Znajdujący się w szarej kopercie depozyt Dariusza Wiaderka zawiera dokumenty pokazujące jego więzienną drogę oraz legitymację szkolną Zawodowego Męskiego Gimnazjum Mechanicznego im. M. Konarskiego w Warszawie.

Archiwum poszukuje bliskich ucznia Waldemara Marii Rowińskiego (ur. 14 września 1923 r. w Porębie na Śląsku, mieszkał w Chorzowie przy ul. 11 Listopada 26), który przed wojną uczęszczał do Publicznej Szkoły Powszechnej i do Gimnazjum Męskiego nr 868 im. św. Stanisława Kostki. W depozycie zachowała się jego legitymacja i świadectwa szkolne, a także zdjęcia – na jednym jest ojciec Czesław, komisarz policji.

W grupie poszukiwanych są m.in. bliscy tych, którzy zostali ewakuowani na statkach „Cap Arcona" i „Thielbek". 3 maja 1945 r. brytyjskie samoloty zatopiły je, zginęło około 6400 więźniów. W archiwum są też rzeczy więźniów z obozów koncentracyjnych Bergen-Belsen oraz Dachau.

– Po publikacji w „Rzeczpospolitej" w poszukiwaniu bliskich ofiar zaangażowało się stowarzyszenie „Ocalić od zapomnienia". Dzięki nim odnalazłam już dwie rodziny, a obecnie jesteśmy na tropie trzeciej – mówi nam Małgorzata Przybyła z archiwum.

Depozyty więźniów

W posiadaniu archiwum w Niemczech znajduje się około 2500 rzeczy osobistych byłych więźniów obozów koncentracyjnych, m.in. zegarki kieszonkowe i na rękę, pierścionki, portfele, zdjęcia rodzinne oraz przedmioty codziennego użytku. Należały one do więźniów z ponad 30 krajów, w tym również z Polski.