Jak dumny Albion walczył z bolszewią

Gdyby zdecydowała się wyjść poza zasłonę pól minowych, mogłaby w okamgnieniu zmieść z powierzchni morza brytyjskie okręty prowadzące z Sowietami „wojnę, której nie było".

Brytyjską eskadrą bałtycką dowodził kontradmirał sir Walter Cowan. „Był to człowiek niskiego wzrostu, wojowniczy, nerwowy i zapalczywy – pisze Clifford Kinvig w „Krucjacie Churchilla. Brytyjskiej inwazji na Rosję 1918 – 1920" (Bellona, Warszawa 2008) – w wolnych chwilach miłośnik jeździectwa i polowań, nieczuły na uroki niewieście, nie przepadał za życiem towarzyskim. Żył, by walczyć. Któryś z równych mu rangą kolegów opowiadał: „Myślę, że to jedyny oficer floty dalekomorskiej zmartwiony tym, że wojna się skończyła. Pouczono go, że ma zapobiec zniszczeniu Estonii i Łotwy, które były zagrożone przez czerwonych". Jak ma to zrobić, nie uściślono. A walczyć chciał.

Gdy w 1919 r. na wiosnę lody zaczęły ustępować z Zatoki Fińskiej, Cowan przeniósł swoją siedzibę z Helsinek do cieśniny obok Bjorko, naprzeciw wyspy Seiskari, tylko 50 kilometrów od Kron-sztadu, skąd obserwował ruchy bolszewików, utrzymując stałe pogotowie na swoich niszczycielach. Warunki bytowe brytyjskich marynarzy były bardzo trudne. Tylko „zupełnie nieoczekiwane okoliczności" pozwalały im wyjść na brzeg, znosili więc niedogodności życia na pokładach okrętów przy brzegu obcej wyspy.

„17 maja" – czytamy w „Krucjacie Churchilla" – „na rekonesans wyruszył z bazy bolszewicki ciężki niszczyciel i cztery inne jednostki. W morze wyszedł także krążownik „Oleg" oraz nowoczesny pancernik „Pietropawłowsk". Krążownik ostrzelał Brytyjczyków, którzy natychmiast podeszli na skraj pola minowego. Odpowiadając ogniem, trafili w bolszewicki niszczyciel. Czerwoni z szybkością zaledwie kilku węzłów zawrócili do bazy. Cowan musiał się cofnąć, gdy dostał się w zasięg wielkich dział nabrzeżnych".