Polsko-tureckie przenikanie

Na ponad 200 stronach historycy, filozofowie, pisarze, opisują Turcję, jej dzieje i historię relacji pomiędzy Wysoką Portą a Lechistanem. Wskazują również na stereotypy nagromadzone wokół „przedmurza chrześcijaństwa" oraz informują o wydarzeniach kulturalnych i społeczno-politycznych, które organizowane są w związku z rocznicą.

Zobacz galerie zdjęć

Przypomnijmy, że do 12 czerwca w Muzeum Sakip Sabanci w Stambule można zwiedzać wystawę „Polska – Turcja 1414-2014. 600 lat stosunków dyplomatycznych i kulturalnych" (pisał o niej w lutym w „Rzeczpospolitej" Marcina Kube ). Natomiast 21 października w stambulskim Muzeum Pera rozpocznie się wystawa „Orientalizm w polskim malarstwie, rysunku i grafice".

Do spojrzenia wykraczającego ponad to co zapisane na stronach sienkiewiczowskich powieści zachęca Jacek Purchla, redaktor naczelny „Herito" oraz Olga Wysocka, menadżer programu kulturalnego Turcja 2014 w Instytucie Adama Mickiewicza. W tekście „Wspólne poszukiwanie" przypomina cenionych na świecie tureckich artystów współczesnych – reżysera filmowego Fatiha Akina, autora m.in. „Soul Kitchen" i „Głową w mur", kompozytora i pianistę Fazila Saya, reżyserkę teatralną Sahikę Tekand i artystę sztuk wizualnych Aliego Kazmę.

Przywołuje również nazwiska Polaków, którzy przysłużyli się do rozwoju kultury tureckiej – Stanisława Chlebowskiego – nadwornego malarza i nauczyciela rysunku sułtana Abdülaziza, zaangażowanego w politycznie w Turcji Adama Mickiewicza oraz Wojciecha Bobowskiego – dyplomaty, którego utwory postrzegane są jako jedne z najważniejszych w muzyce osmańskiej XVII wieku. Bobowski po przejściu na islam przyjął imię Ali Ufki.

O przepychu tureckiej sztuki i architektury powstałej za czasów sułtanów pisze historyk A. Haluk Dursun w tekście „Pałac Topkap? – dwór i rezydencja sułtanów", a historyczka sztuki Magdalena Piwocka opisuje znajdujące się na Wawelu tureckie namioty, nazywając je „ruchomymi pałacami".

Ze stereotypami rozprawia się Gündüz Vassaf. Ten pisarz i psycholog w eseju „Tete de Turc" krytycznie opisuje swój kraj, pisze o strachu, który towarzyszy Turkom od pokoleń – „Strach jest wpisany w codzienność Turcji. Dotyka wszystkich, wyjąwszy turystów, których podejmuje się z nadmiernym entuzjazmem, aby dowieść, że każdy Turek jest gościnny. Dotyczy całej ludności, od dużych grup mniejszościowych zwłaszcza Kurdów i alawitów, do kobiet i dzieci, które muszą cierpieć w imię męskiego wyobrażenia o honorze i tradycji. Uczniowie boją się nauczyciela, pasażerowie autobusu – kierowcy, aby nie zarzucono im zachowania, które nie przystoi Turkowi lub muzułmaninowi".

Pisarz zauważa jednak zmiany, powodowane tym, że młodzi ludzie, tak jak w innych rejonach świata, zaczynają myśleć globalnie. Przestają się bać, czego dowodem jest Ruch Gezi w Stambule, powołany by chronić zielone tereny w centrum Stambułu przed deweloperami, który stał się zaczynem protestów przeciwko samowoli władzy, rozprzestrzeniających się na cały kraj.

Do obszernej, zielonej, parkowej przestrzeni łączącej świątynię Hagia Sophia z Błękitnym Meczetem oraz do innych części historycznego centrum Stambułu zaprasza czytelników Peter Michalík, słowacki doktor nauk humanistycznych, redaktor radiowych i telewizyjnych serwisów kulturalnych.

To mógłby być początek wędrówek po Turcji, do których lektura 14. numeru „Herito" stanowi doskonałe przygotowanie. Zamieszczona w nim galeria zdjęć przedstawiających tureckie ślady w Europie – takie jak, stojąca w centrum bazaru w Sarajewie studnia Sebilj, uznana za symbol miasta, stare meczety w Skopje i działające do dziś w Budapeszcie łaźnie - jest również zachętą do ich odkrywania na Starym Kontynencie.

Magazyn ukaże się w wersji polskiej i angielskiej 7 kwietnia.