W USA pojawiły się obrazy z kolekcji Old Masters

Na ich ślad natrafił Przemysław Bloch, znany amerykański kolekcjoner sztuki. Kilka obrazów prezentowanych teraz w amerykańskich galeriach znajduje się w odnalezionym przez Blocha katalogu „Old Masters". Wystawa została zorganizowana w 1940 roku w Nowym Jorku przez Alfreda hr. Potockiego, ostatniego ordynata łańcuckiego, oraz jego brata Jerzego, ówczesnego ambasadora RP w Waszyngtonie.

Z katalogu wynika, że za oceanem zaprezentowano 77 obrazów, srebrny krzyż i dwie rzeźby. Z informacji umieszczonych w ówczesnej prasie wynikało, że pokazano „arcydzieła", a wartość zbioru szacowano wtedy na 12 mln dol. Celem wystawy było uzyskanie środków na utrzymanie polskiej ekspozycji w ramach nowojorskiej Wystawy Światowej 1939–1940. W katalogu znalazły się dzieła artystów z najwyższej półki, m.in. Diega Velázqueza, Francisca Goi, Caravaggia, Antona van Dycka, Pietera Bruegela młodszego.

Jan Roman Potocki, który prezentuje stanowisko rodu arystokratycznego, tłumaczy nam: – Słyszałem, że część obiektów została sprzedana, aby pokryć koszty wystawy, a część po prostu zniknęła bez śladu. Między innymi portret stryja mojego ojca, Jerzego Potockiego, ambasadora RP w USA w tych latach.

Przypuszcza on, że znaczna część obrazów z wystawy pochodziła z prywatnych kolekcji, prawdopodobnie też ze Lwowa. Pożyczona została z myślą o promocji Polski na świecie.

Nie ma jasności, co się z nimi stało po zakończeniu wystawy. Historycy sztuki przypuszczają, że część obrazów nie tylko została sprzedana, ale też mogła zostać przekazana w depozyt do amerykańskich muzeów.

Przemysław Bloch dwa lata temu w piśmie „Spotkania z Zabytkami" opisał odnaleziony katalog, zainteresował też sprawą Ministerstwo Kultury. Urzędnicy resortu przyznali, że jego odnalezienie stało się przełomem w poszukiwaniu śladów nieznanej kolekcji Potockich.

„Do tego momentu informacje dotyczące tej tajemniczej wystawy oparte były głównie na niepotwierdzonej źródłowo informacji prasowej opublikowanej 26 maja 1940 r. w »The New York Times«. Zgodnie z treścią tego krótkiego artykułu miały to być w większości zbiory z polskich muzeów i kolekcji, wywiezione przed i po rozpoczęciu działań wojennych" – informują nas przedstawiciele Ministerstwa Kultury.

Urzędnicy poprosili kilka największych polskich muzeów o przekazanie informacji na temat dzieł z katalogu. „Niestety, weryfikacja nie przyniosła spodziewanych efektów. Obrazy prezentowane w katalogu nie zostały zidentyfikowane jako należące do przedwojennych polskich kolekcji (publicznych lub prywatnych)".

Przemysław Bloch uważa, że może to wynikać z faktu, iż Potoccy nie pokazywali tego zbioru historykom sztuki. Sugeruje, że mogły one pochodzić z nieznanej tzw. tulczyńskiej kolekcji gromadzonej przez Mikołaja, a następnie Alfreda Potockich. Jego zdaniem nie uczynili oni nic w kierunku udokumentowania kolekcji.

– Pierwszy z powodu znanej ekscentryczności, a drugi z wyrachowania – uważa Bloch.

Niektórzy historycy sztuki podważyli wartość prezentowanych w katalogu przedmiotów. Sugerowali, że mogły być w nim umieszczone kopie obrazów starych mistrzów.