17 września 1939 roku, w wyniku ostrzału artyleryjskiego i bombardowań Zamek Królewski w Warszawie spłonął. 4 października 1939, Adolf Hitler, wysadzenia pozostałości. Do połowy stycznia 1940 niemieccy saperzy wiercili otwory w murach aby wykonać rozkaz. Ostateczne zniszczenie Zamku nastąpiło między 10 a 13 września 1944r., w trakcie Powstania Warszawskiego. Przeciągające się plany zniszczenia pozwoliły muzealnikom na wyniesienie i ukrycie wielu zabytków. Ze zniszczeń wojennych w Zamku Królewskim ocalały tylko przyziemia (piwnice), dolna partia Wieży Grodzkiej, elementy Biblioteki Królewskiej oraz Arkady Kubickiego.
19 stycznia 1971r., po wydarzeniach grudnia 1970 r., nowe kierownictwo PZPR, chcąc pozyskać akceptację środowisk intelektualnych, podjęło decyzję o odbudowie Zamku. Już 26 stycznia, odbyło się inauguracyjne posiedzenie Obywatelskiego Komitetu Odbudowy Zamku Królewskiego w Warszawie. Przewodniczącym komitetu został Józef Kępa, I sekretarz Komitetu Warszawskiego PZPR.
Odbudowa była prowadzona bardzo szybko. Pierwsza wiecha nad odbudowaną, gotycką częścią Zamku zatknięta została już w lutym 1973r., a w lipcu 1974r., na wieżach pojawiły się hełmy. W tym samym czasie odnawianą instytucję postanowiono nazwać Pomnikiem Historii i Kultury Narodowej. Jej pierwszym dyrektorem został w 1980r., prof. Aleksander Gieysztor.
W lipcu 1974 roku oddano zamek w stanie surowym, w 1977 roku przekazano do eksploatacji pierwsze wnętrza, a kolejne w sierpniu 1984 r. Ostatnie prace wykończeniowe trwały do 1988 roku.
W 1980 roku, Zamek Królewski w Warszawie, podobnie jak całe Stare Miasto został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
