Henryk Gruber urodził się 13 lutego 1892 r. w Sokalu i był synem urzędnika z kancelarii adwokackiej. Do gimnazjum uczęszczał we Lwowie, ale rzucił naukę uznając, że bardziej przyda mu się „fach w ręku". Zaczynał jako pisarz w kancelarii adwokackiej, później pracował w działających we Lwowie towarzystwach ubezpieczeniowych, by w 1913 r. zatrudnić się Der Anker, jednym z największych towarzystw ubezpieczeniowych w naszym regionie. Dokształcał się w wiedeńskiej Akademii Eksportowej, a w 1916 r. zdał eksternistycznie maturę.
Z frontu do urzędu
Po wybuchu I wojny światowej zaciągnął się do Legionów. Walczył m.in. pod Jastkowem i Kostuchniówką. Dał się wówczas też poznać jako publicysta i poeta. Dosłużył się stopnia chorążego, a po kryzysie przysięgowym wystąpił ze służby i przeniósł się do administracji cywilnej Królestwa Polskiego. Pracował w podległym Radzie Regencyjnej Ministerstwie Spraw Wewnętrznych, gdzie m.in. tworzył regulacje dotyczące branży ubezpieczeniowej. Równolegle studiował prawo. 10 listopada 1918 r. znów założył mundur legionowy i kierował akcją zajęcia Zamku Królewskiego w Warszawie z rąk Niemców. Na wieży zamkowej zatknął polską flagę. W rządzie Jędrzeja Moraczewskiego został zatrudniony w MSW, ale w lipcu 1920 r. zgłosił się do wojska. Walczył przeciwko bolszewikom w trakcie bitwy o Płock i nad Niemnem. Otrzymał order Virtuti Militari, trzykrotnie Krzyż Walecznych, a później Krzyż Niepodległości.
Po wojnie kontynuował karierę urzędniczą i w 1923 r. zrobił doktorat z prawa na Uniwersytecie Jagiellońskim. Był m.in. autorem ustawy o obowiązkowym ubezpieczeniu od ognia z 1919 r. W latach 1923–1929 był szefem Państwowego Urzędu Kontroli Ubezpieczeń. Uczestniczył w pracach komisji przeliczającej na złote zobowiązania obywateli polskich zaciągnięte w walutach państw zaborczych.
Twórca potęgi PKO
W 1928 r. został prezesem Pocztowej Kasy Oszczędności i zrobił z niej największą instytucję finansową w II RP. W 1929 r. wybrano go na prezesa rady nadzorczej nowo utworzonego Banku Polska Kasa Opieki SA. Pełnił tam funkcje kierownicze do 1939 r. i zrobił z niego bank działający na skalę międzynarodową. Pekao SA miał swoje oddziały w: Nowym Jorku, Paryżu, Tel Awiwie i Buenos Aires.
O ile Gruber nie był akademickim ekonomistą, o tyle był ekonomicznym „praktykiem". Nikt tak mocno jak on nie przyczynił się w Polsce do popularyzacji oszczędzania w bankach i kupowania polis ubezpieczeniowych. Starał się propagować tę ideę wśród szczególnie wśród rolników, żołnierzy, gospodyń domowych i dzieci (dla których tworzono szkolne kasy oszczędności). Akcja ta okazała się wielkim sukcesem. Liczba książeczek oszczędnościowych PKO wzrosła z około 300 tys. w 1928 r. do niemal 3,5 mln w 1938 r., a łączna wysokość wkładów powiększyła się niemal siedmiokrotnie do 790 mln zł. Gruber po przejęciu przez Pekao biura podróży Orbis wspierał ruch turystyczny do Polski i promował nasz kraj jako dobre miejsce dla inwestorów zagranicznych.
