Kalendarium wydarzeń

5 VI Rozpoczyna się wojna sześciodniowa, w której Izrael pokonał państwa arabskie

12 VI Zgodnie z zaleceniami ZSRR PRL zrywa stosunki dyplomatyczne z Izraelem

19 VI Przemówienie Władysława Gomułki na VI Kongresie Związków Zawodowych; przywódca PZPR określa polskich Żydów mianem V kolumny; w kolejnych miesiącach rozpoczyna się antysemicka czystka, która obejmuje początkowo wojsko, aparat bezpieczeństwa i partię

25 XI Na scenie Teatru Narodowego premiera „Dziadów” Mickiewicza w reżyserii Kazimierza Dejmka, przygotowana dla uczczenia 50. rocznicy rewolucji październikowej

8, 14 XII Ze względu na chorobę Gustawa Holoubka odwołano dwa kolejne spektakle, nasilają się pogłoski o niechęci władz do inscenizacji ze względu na jej rzekomy antyradziecki wydźwięk

5 I W Pradze nowym I sekretarzem Komunistycznej Partii Czechosłowacji zostaje Aleksander Dubczek, rozpoczyna się praska wiosna – próba reformy systemu i budowy „socjalizmu z ludzką twarzą”; fakt ten budzi ogromne nadzieje także u Polaków, kilka tygodni później pojawia się hasło „Cała Polska czeka na swego Dubczeka”

16 I Zapada decyzja o zawieszeniu wystawiania „Dziadów”

30 I Ostatnie przedstawienie „Dziadów” z udziałem publiczności, po spektaklu długotrwałe owacje, padają okrzyki „Precz z cenzurą”; grupa studentów PWST oraz komandosów formuje demonstrację, z transparentami „Chcemy prawdy Mickiewicza” i „Żądamy dalszych przedstawień” ponad dwieście osób udaje się pod pomnik Mickiewicza, gdzie składają kwiaty; po zakończeniu manifestacji milicja zatrzymuje 35 osób, dziewięć ukarano grzywnami

1 II W Warszawie rozpoczyna się zbieranie podpisów pod protestem w sprawie zdjęcia „Dziadów”; w ciągu dwóch tygodni zebrano 3145 podpisów

2 II We wrocławskich domach studenckich w ciągu kilku godzin pod protestem zebrano 1170 podpisów

19 II Janusz Szpotański został skazany na trzy lata więzienia za „sporządzenie [...] opracowań szkodliwych dla interesów państwa”, czyli utworów satyrycznych, przede wszystkim opery „Cisi i gęgacze”

29 II Nadzwyczajne zebranie oddziału warszawskiego ZLP; po burzliwej dyskusji (w której Stefan Kisielewski określił władze mianem „dyktatury ciemniaków”) przyjęto rezolucję, w której domagano się wznowienia „Dziadów”, a także protestowano przeciwko działaniom władz „zagrażającym kulturze narodowej”

4 III Ogłoszona zostaje decyzja o relegowaniu z UW Adama Michnika i Henryka Szlajfera; w odpowiedzi komandosi przygotowują wiec protestacyjny, w kolejnych dniach wielu z nich zostało aresztowanych

8 III (piątek) Wiec na UW; w przyjętych rezolucjach domagano się zaprzestania represji, solidaryzowano się z pisarzami, żądano przestrzegania konstytucji PRL; po zakończeniu wiecu następuje interwencja przybyłego tymczasem „aktywu robotniczego”, następnie ORMO i ZOMO; szereg osób zostało brutalnie pobitych, starcia przeniosły się także poza teren UW; zatrzymano 45 osób

9 III (sobota) Wieści o wydarzeniach na UW roznoszą się po całym kraju; do ośrodków akademickich ruszają emisariusze z Warszawy; zapadają pierwsze wyroki od 3 do 6 miesięcy więzienia dla uczestników manifestacji z 8 III; w prasie ukazują się pierwsze kłamliwe opisy wydarzeń; w auli Politechniki Warszawskiej wiec studentów, uchwalona zostaje rezolucja protestacyjna, po zakończeniu kilkutysięczna manifestacja rozproszona przez milicję, zatrzymano 120 osób

11 III (poniedziałek) W Warszawie liczne wiece i gwałtowne protesty uliczne; zatrzymano ok. 300 osób; posłowie koła Znak składają w Sejmie interpelację w sprawie wydarzeń; pierwsze masówki w zakładach potępiające uczestników protestów, początek kampanii „antysyjonistycznej” w prasie; wiece i demonstracje studentów w Gliwicach, Krakowie, Lublinie, Łodzi, łącznie zatrzymano ponad sto osób; pierwsze analizy wydarzeń publikują „Słowo Powszechne” i „Trybuna Ludu”, w efekcie powstaje najpopularniejsze hasło Marca – „Prasa kłamie”

12 III Manifestacje w Częstochowie (wywołała ją nocna rewizja przeprowadzona przez SB w akademikach), Gliwicach (do jej rozproszenia użyto milicyjnych psów, zatrzymano 18 osób), Poznaniu, Przemyślu; wiece w Gdańsku (wygwizdany zostaje I sekretarz KW PZPR Stanisław Kociołek), Lublinie, Łodzi, Warszawie i Wrocławiu; wieczorem starcia z MO w Gdańsku, zatrzymano 12 osób

13 III Kolejne wiece w Gdańsku, Lublinie, Poznaniu, Warszawie; burzliwe manifestacje w Krakowie (milicja wdarła się do Collegium Novum UJ) i Poznaniu (zatrzymano 116 osób); w całym kraju odbywają się masówki potępiające studentów i syjonistów, kolejne organizowane są także w następnych dniach

14 III Wielki wiec poparcia dla władz w Katowicach, przemawia Edward Gierek, zapowiadając „pogruchotanie kości pogrobowcom starego ustroju, rewizjonistom, syjonistom, sługusom imperializmu”; kilkusetosobowy pochód studentów został brutalnie rozbity przez MO; trwają aresztowania studentów w Krakowie, w dwu domach akademickich rozpoczęto strajk okupacyjny; kolejne manifestacje w Łodzi, Poznaniu, Szczecinie, Wrocławiu; wiece w Opolu, Toruniu, Wrocławiu, podczas tych ostatnich proklamowano 48-godzinny strajk (wiec okupacyjny), który objął pięć, a następnie osiem uczelni

15 III Początek dwudniowego strajku na UW; niewielkie manifestacje w Częstochowie, Łodzi i Wrocławiu; starcia 20 tysięcy manifestantów (wśród nich wielu stoczniowców) z milicją w Gdańsku, zatrzymano 301 uczestników; wiec i manifestacja w Katowicach, zatrzymano 223 osoby, milicja ponownie używa tresowanych psów; w Krakowie wielotysięczny wiec i strajk absencyjny na uczelniach; początek trzydniowych zamieszek w Legnicy, w ich toku zatrzymano 133 osoby, dziesięć skazano na kary więzienia, 97 stanęło przed kolegiami

16 III Wiec na Politechnice Gdańskiej, na UŁ i UMK; manifestacje w Katowicach (zatrzymano ponad 150 osób), Radomiu (trwały dwa dni, łącznie 53 zatrzymanych) i Wrocławiu (28 zatrzymanych)

17 III Wiec studentów w Rzeszowie; wykładowca matematyki na Politechnice Wrocławskiej dr Ryszard Krasnodębski rozpoczyna głodówkę na znak solidarności ze studentami

18 III Jednodniowy strajk studentów WSP w Opolu;

19 III Krótkotrwały protest słuchaczy Studium Nauczycielskiego w Jeleniej Górze; wiec i manifestacja studentów UŁ, 88 osób zatrzymano; Gomułka przemawia w Sali Kongresowej do aktywistów partyjnych, prezentując oficjalną wykładnię wydarzeń, padają okrzyki na cześć Gierka, przy fragmencie dotyczącym Żydów aktyw skanduje: „Śmielej, śmielej”

20 III Demonstracja uczniów w Tarnowie, zatrzymano 95 uczestników

21 III Początek dwudniowego strajku studenckiego w Łodzi, na Politechnice Warszawskiej i UW; we Wrocławiu rozpoczyna się bojkot zajęć; manifestacja uczniów w Bielsku-Białej, zatrzymano 11 osób; Episkopat przyjmuje „Słowo o bolesnych wydarzeniach”, protestując przeciwko użyciu siły, wystosowano także list do premiera Józefa Cyrankiewicza, żądając m.in. zwolnienia aresztowanych

22 III Z Politechniki Wrocławskiej relegowano 1553 osoby, po kilku dniach większość przywrócono na studia po podpisaniu lojalek i udzieleniu nagany

23 III Pod groźbą użycia siły władze zmuszają strajkujących na PW do przerwania protestu na kilka godzin przed jego zakończeniem

25 III Zapada decyzja o zwolnieniu grupy profesorów UW, na czele z Leszkiem Kołakowskim, początek czystek na uczelniach

25/26 III Ogólnopolskie spotkanie przedstawicieli komitetów studenckich we Wrocławiu (obecni są reprezentanci Gliwic, Krakowa, Lublina, Łodzi, Poznania, Szczecina, Torunia, Warszawy i Wrocławia), zapada niezrealizowana później decyzja o przeprowadzeniu we wszystkich ośrodkach wieców 22 kwietnia

28 III Ostatni wiec na UW, przyjęto deklarację ruchu studenckiego zawierającą propozycję podjęcia szeregu reform; po kilku dniach władze uczelni rozwiązały wszystkie kierunki na Wydziale Ekonomii i Wydziale Filozofii, rozwiązano także psychologię na Wydziale Pedagogiki, w ten sposób 1616 osób relegowano z uczelni

3 IV W Gdańsku rozbita zostaje grupa konspiracyjna Gdańska Młodzieżowa Grupa Wywiadowcza; jej przywódca Jakub Szadaj w grudniu skazany zostanie na dziesięć lat więzienia, co było najwyższym wyrokiem wśród kilkuset wydanych w okołomarcowych procesach