Kalendarium

4 lipca

– W Afganistanie zginął Lech Zondek, jeden z kilku Polaków walczących w tym kraju z Sowietami. 1 maja 1986 roku organizacje antykomunistycznej opozycji ogłosiły Dzień Solidarności z Walczącym Afganistanem.

13 października

– Odbyły się „wybory” do sejmu PRL. „Solidarność” wezwała do ich bojkotu i zorganizowała niezależną akcję obliczenia frekwencji. Władze poinformowały, że wzięło w nich udział 78 proc., dane „S” wskazywały na 66 proc., przy czym w wielkich miastach była ona najniższa.

2 listopada

– W Olsztynie zmarł zakatowany przez patrol milicji Marcin Antonowicz – student Uniwersytetu Gdańskiego.

4 grudnia

– Wojciech Jaruzelski przybył do Paryża z pierwszą wizytą na Zachodzie po 13 grudnia ‘81, co miało dowodzić przełamywania politycznej izolacji ekipy stanu wojennego. Wizyta została jednak okupiona licznymi upokorzeniami. Na lotnisku witał generała najniższej rangi urzędnik, a następnie spod głównych drzwi Pałacu Elizejskiego odesłano Jaruzelskiego do wejścia dla służby od ogrodu.

4 grudnia

– Ponownie (pierwszy raz 6 IV) został pobity przez „nieznanych sprawców” ks. Tadeusz Isakowicz-Zaleski, wspierający podziemną „Solidarność” w Krakowie. Kolejnym aktem politycznego terroru była śmierć działacza nowosądeckiej „Solidarności” Zbigniewa Szkarłata (5 II 1986).

5 marca

– Na sześć lat więzienia skazał Sąd Najwyższy kapitana SB Adama Hodysza z Gdańska współpracującego z „Solidarnością”. Wkrótce wysokie wyroki zapadły w procesie kierownictwa KPN, m.in. Leszek Moczulski – cztery lata więzienia. Za kratami przebywało ponad 360 więźniów politycznych.

26 kwietnia

– Katastrofa elektrowni atomowej w Czarnobylu w Związku Sowieckim doprowadziła do skażenia części Polski. Fakt ten ukrywały władze PRL, co spowodowało manifestacje i protesty uliczne organizowane głównie przez WiP.

31 maja

– Kolejnym ciosem dla podziemia – po aresztowaniu m.in. Bogdana Borusewicza – było zatrzymanie przez bezpiekę Zbigniewa Bujaka, Konrada Bielińskiego i Ewy Kulik – ukrywających się od 13 grudnia ‘81 działaczy TKK NSZZ „Solidarność”.

25 czerwca

– Sąd Wojskowy w Warszawie skazał na karę śmierci płk. Ryszarda Kuklińskiego, który przekazał Stanom Zjednoczonym najtajniejsze dokumentu Układu Warszawskiego.

17 lipca

– Sejm PRL uchwalił ustawę „o szczególnym postępowaniu wobec sprawców niektórych przestępstw”, co umożliwiło wyjście na wolność 225 więźniów politycznych.

30 września

– Lech Wałęsa powołał jawną Tymczasową Radę NSZZ „Solidarność”. Jawne struktury „Solidarności” zaczęto tworzyć w poszczególnych regionach. Na początku listopada powstały komitety założycielskie NSZZ „Solidarność” w Morskiej Stoczni Remontowej oraz porcie w Szczecinie, które złożyły wnioski do sądu o rejestrację, co w następnych miesiącach uczyniło kilkaset zakładów – wszystkie zostały jednak odrzucone. 23 listopada zainicjowała działalność jawna Tymczasowa Krajowa Rada Rolników „Solidarność”. 10 grudnia powstała Komisja Interwencji i Praworządności NSZZ „Solidarność” ze Zbigniewem i Zofią Romaszewskimi na czele.

18 listopada

– Uznawana przez reżim Jaruzelskiego za nielegalną NSZZ „Solidarność” została afiliowana przy dwu centralach związkowych wolnego świata: Międzynarodowej Konfederacji Wolnych Związków Zawodowych i Światowej Konfederacji Pracy.

13 stycznia

– Symbolicznym końcem izolacji ekipy stanu wojennego przez Zachód stało się przyjęcie Jaruzelskiego przez premiera Włoch Bettino Craxiego, ale już bez „paryskich afrontów” (4 XII 1985) oraz audiencja u Jana Pawła II. O „Solidarność” upomnieli się włoscy związkowcy, domagając się przywrócenia w Polsce pluralizmu związkowego.

8 marca

– W rocznicę wydarzeń Marca ‘68 na kilku uczelniach doszło do manifestacji. Coraz aktywniej działało Niezależne Zrzeszenie Studentów odbudowywane przez nowe i radykalne pokolenie młodzieży akademickiej, które stan wojenny przeżyło w szkołach podstawowych. Podobne postawy dojrzewały wśród uczniów szkół średnich tworzących antykomunistyczne struktury z Federacją Młodzieży Walczącej na czele.

Marzec

– Powstała Grupa Robocza Komisji Krajowej NSZZ „S” skupiająca działaczy KK sprzed 13 grudnia „81 (m.in. A. Gwiazda, S. Jaworski, M. Jurczyk, J. Kropiwnicki, A. Słowik, S. Wądołowski) i domagająca się zwołania statutowych władz „S” z 1981 roku (z wyjątkiem zdrajców), które określiłby kształt związku. Jej działacze sprzeciwiali się formie wyznaczania przez Wałęsę kierowniczych gremiów odbudowywanej „Solidarności”.

3 maja

– Antykomunistyczne ugrupowania odrzucające kompromis z komunistami i jałtański porządek powołały Porozumienie Partii i Organizacji Niepodległościowych.

1 czerwca

– We Wrocławiu odbył się pierwszy happening Pomarańczowej Alternatywy Waldemara Frydrycha „Majora”, która ośmieszała absurdy komunistycznej rzeczywistości, a wcześniej jej sympatycy m.in. w miejsce zamalowywanych na ścianach budynków antyreżimowych napisów malowali kolorowe krasnoludki.

8 – 14 czerwca

– Jan Paweł II przybył ze swą III pielgrzymką do Polski pogrążonej w apatii. Przyjęcie, jakie zgotowała milionowa rzesza wiernych w Gdańsku-Zaspie, przypomniało na parę godzin atmosferę Sierpnia ‘80. Sam papież powiedział: „Umowy gdańskie pozostają nadal zadaniem do spełnienia”. Słowa te wywołały burzę oklasków i okrzyków „Solidarność”, co przerwał Jan Paweł II: „Właśnie chcę o tym mówić, więc pozwólcie się wypowiedzieć papieżowi, skoro chce mówić o was, a także w pewnym sensie za was”. Na Westerplatte, gdzie spotkał się z młodzieżą: „Każdy z was, młodzi przyjaciele, znajduje też w życiu jakieś swoje Westerplatte. Jakiś wymiar zadań, które musi podjąć i wypełnić”.

Czerwiec

– Wyrazem łagodzenia kursu władzy była zgoda na wydawanie niezależnego miesięcznika „Res Publica” ukazującego się w latach 1979 – 1981 poza zasięgiem cenzury.

25 października

– Powstała jawna Krajowa Komisja Wykonawcza NSZZ „Solidarność” z Lechem Wałęsą na czele – jako jednolite kierownictwo związku w miejsce podziemnej TKK NSZZ „Solidarność” oraz Tymczasowej Rady „Solidarności”.

9 listopada

– Bezpieka aresztowała ukrywającego się od 13 grudnia 1981 Kornela Morawieckiego, przywódcę antykomunistycznej „Solidarności Walczącej” dążącej do odzyskania niepodległości we wspólnej walce z narodami ujarzmionymi przez Związek Sowiecki. S” była przedstawiana przez propagandę jako organizacja terrorystyczna. Aresztujący Morawieckiego esbek zapytał, dlaczego nie znaleziono przy nim żadnej broni. Morawiecki odpowiedział, że jak go powieszą, to gwarantuje, iż jego następca będzie już miał przy sobie uzi… Wraz z aresztowanym wkrótce Andrzejem Kołodziejem zostali obaj wydaleni z Polski wiosną 1988 roku. Morawiecki wrócił do kraju przez zieloną granicę kilka miesięcy później.

29 listopada

– Odbyło się referendum na temat tzw. II etapu reformy gospodarczej. „Solidarność” wezwała do jego bojkotu, do urn poszło jednak według oficjalnych danych 67 proc. Polaków, ale m.in. w Gdańsku 44 proc. Na zadane dwa pytania dotyczące kwestii gospodarczych i politycznych twierdząco odpowiedziało jedynie ponad 40 proc. uczestników referendum (poniżej wymaganych 50 proc.), co spowodowało, że zostało przez władze przegrane.

1 stycznia

– Ogłoszono komunikat o zaprzestaniu zagłuszania Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa oraz innych polskich programów nadawanych z zachodu, m.in. BBC, Głosu Ameryki.

25 kwietnia

– Rozpoczęły się strajki, m.in. w Stoczni Gdańskiej, Hucie Stalowa Wola, Hucie im. Lenina. Robotnicy obok postulatów ekonomicznych zgłosili żądanie legalizacji NSZZ „Solidarność”. Strajki poparła m.in. część środowisk studenckich, ale nie przybrały szerszego charakteru. W takiej sytuacji strajk w nowohuckim kombinacie został rozbity siłą w nocy z 4 na 5 maja. 10 maja strajkująca część załogi Stoczni Gdańskiej przeszła w pochodzie na czele z Lechem Wałęsą do kościoła św. Brygidy.

11 – 16 lipca

– W Polsce przebywał sowiecki przywódca Michaił Gorbaczow. Mimo wyreżyserowanych spotkań z wyselekcjonowaną publiką ich atmosfera odbiegała od bizantyjskiego stylu poprzednich wizyt sowieckich genseków i wzmacniała nadzieje na możliwość zmian.

14 sierpnia

– Rozpoczęli strajk górnicy kopalni Manifest Lipcowy w Jastrzębiu-Zdroju, gdzie powstał MKS (podobnie jak w Sierpniu „80). Przystąpiło do niego kilkanaście śląskich kopalń, w pierwszym postulacie zażądano powrotu do legalnej działalności „Solidarności”. Pracę przerwała ponownie Stocznia im. Lenina, zakłady w Szczecinie, Stalowej Woli. 31 sierpnia szef MSW Czesław Kiszczak spotkał się z Lechem Wałęsą, który z trudem przekonał strajkujące załogi – przeważnie młode, radykalne pokolenie robotników – do zakończenia 3 września strajków. Ich uczestników poddano represjom – wyrzucano z pracy, karano grzywnami, co jednak rekompensowała pomoc Komisji Interwencji NSZZ „Solidarność” i Kościoła katolickiego.

Historia