Sztuka i wolność

Rozmowa z historykiem sztuki, dr hab. Joanną M. Sosnowską

Publikacja: 06.11.2008 10:25

Rafał Malczewski, „Auto na tle pejzażu zimowego”, 1930 r.

Rafał Malczewski, „Auto na tle pejzażu zimowego”, 1930 r.

Foto: Rzeczpospolita

[b]RZ: I wojna światowa była traumatycznym przeżyciem. Pochłonęła miliony ofiar. Zmieniła mapę polityczną Europy. Wpłynęła też na nowe nurty sztuki. Na zachodzie Europy – na podszyty katastrofizmem ekspresjonizm i dadaizm, stawiający na absurd i przypadek. W Rosji – pod wpływem rewolucji – na rozwój konstruktywistycznej awangardy, która wierzyła w budowę lepszego świata. Polsce wojna przyniosła wolność. Co to oznaczało dla polskich twórców? [/b]

[b]Joanna M. Sosnowska: [/b]

– To prawda, bilans wojny był dla nas dodatni. Polska odzyskała niepodległość i wielka radość, jaką to wywoływało, przesłaniała grozę doświadczeń wojennych. Refleksję na ich temat pogłębiła dopiero wojna bolszewicka w 1920 r. Natomiast odrodzenie państwa w 1918 r. - artyści, jak całe polskie społeczeństwo, witali z euforią.

[b]Czy wolność w sztuce rozumieli jako artystyczną autonomię, czy obowiązek tworzenia sztuki narodowej?[/b]

Choć awangardowi poeci myśleli podobnie jak Jan Lechoń, który w poemacie „Herostrates" pisał: „ A wiosną, niechaj wiosnę, nie Polskę, zobaczę”, to w gruncie rzeczy wszyscy twórcy 20-lecia nastawieni byli na budowanie sztuki polskiej – w wolnej Polsce, choć niekoniecznie „narodowej”. Sztuka 20-lecia obejmowała wiele nurtów.

Najważniejsze, że dla całej polskiej sztuki w krótkim czasie zrobiono bardzo dużo. Podjęto budowę muzeów narodowych w Warszawie i w Krakowie oraz Muzeum Śląskiego w Katowicach. Władysław Strzemiński i grupa a.r. stworzyli Międzynarodową Kolekcję Sztuki Nowoczesnej, która została przekazana do Muzeum Miejskiego w Łodzi, dając początek dzisiejszemu Muzeum Sztuki.

W Warszawie powstał Instytut Propagandy Sztuki. Sztuka była reprezentowana na Powszechnej Wystawie Krajowej w 1929 r. w Poznaniu. W 1932 r. zbudowaliśmy polski pawilon wystawowy w Wenecji. Polska brała udział we wszystkich wielkich wystawach światowych – w Paryżu w 1925 i 1937, i w Nowym Jorku w 1939 r.

[b]Wystawy światowe są osią pokazu „Dwudziestolecie. Oblicza nowoczesności” na Zamku Królewskim. Przypominają, co sami uważaliśmy za wizytówkę polskiej sztuki, i jak odbierano ją w świecie. Czy wystawa paryska w roku 1925 była tak wielkim sukcesem, jak mówią legendy?[/b]

Wszystkie pawilony świeżo powstałych krajów budziły w Paryżu duże zainteresowanie, Czechosłowacja zdobyła równie wiele nagród, jak Polska. Ale na pewno wysokie oceny międzynarodowej krytyki dla polskiego pawilonu projektu Józefa Czajkowskiego skonsolidowały Polaków, dały nam poczucie, że mamy własną sztukę, posiadającą odrębny wyraz.

Szczególnie podobały się dekoracyjne panneaux Zofii Stryjeńskiej z personifikacjami miesięcy. Nie tyle z powodu ludowej stylizacji (artystka nie odtwarzała wiernie strojów ani rzeczywistości – chłop siał u niej zboże w lutym), ile barwnej żywiołowości, dobrze oddającej atmosferę tamtych lat.

[b] Co wyróżnia sztukę polskiego dwudziestolecia na tle europejskim i ma siłę inspirującą?[/b]

Na pewno nowoczesne teorie sztuki: „Wielość rzeczywistości w sztuce” Leona Chwistka z 1918 r., „Nowe formy w malarstwie” Witkacego z 1919 r. i „Unizm” Strzemińskiego z 1928 r. Awangardowe malarstwo Strzemińskiego i rzeźby Katarzyny Kobro doczekały się międzynarodowych prezentacji. W Polsce długo po wojnie utrzymywali wpływy koloryści, którzy w latach 30. byli zjawiskiem unikalnym na tle sztuki europejskiej. Polscy formiści, ale nie tylko oni, ciągle czekają na wystawy, konfrontujące ich z europejską awangardą.

[i]rozmawiała Monika Kuc[/i]

Historia
Telefony komórkowe - techniczne arcydzieło dla każdego
https://track.adform.net/adfserve/?bn=77855207;1x1inv=1;srctype=3;gdpr=${gdpr};gdpr_consent=${gdpr_consent_50};ord=[timestamp]
Historia
Paweł Łepkowski: Najsympatyczniejszy ze wszystkich świętych
Historia
Mistrzowie narracji historycznej: Hebrajczycy
Historia
Bunt carskich strzelców
Materiał Promocyjny
Bank Pekao wchodzi w świat gamingu ze swoją planszą w Fortnite
Historia
Wojna zimowa. Walka Dawida z Goliatem