Wydarzenia

Publikacja: 12.11.2011 00:01

Wiec studentów na dziedzińcu Uniwersytetu Warszawskiego, 8 marca 1968 r.

Foto: Archiwum

Świat

4 kwietnia 1968 roku, podczas przemówienia na wiecu w Memphis, zginął z ręki zamachowca Martin Luter King, pastor Kościoła baptystów, działacz na rzecz równouprawnienia czarnej ludności USA. W 1964 roku został laureatem Pokojowej Nagrody Nobla. Dzięki wytrwałej działalności udało mu się skupić największe organizacje murzyńskie w USA wokół idei zniesienia dyskryminacji rasowej, a także zjednać dla niej prezydenta Johna F. Kennedy'ego. Za zabójstwo Kinga skazano schwytanego dwa miesiące później recydywistę Jamesa Earla Raya, który początkowo przyznał się do winy, ale potem odwołał zeznanie.

Europa

27 marca 1968 roku w katastrofie lotniczej zginął Jurij Gagarin, sowiecki pilot i kosmonauta, pierwszy człowiek w kosmosie. 12 kwietnia 1961 roku na statku kosmicznym Wostok odbył lot po orbicie satelitarnej Ziemi, okrążając ją w godzinę i 48 minut. W dowód uznania został odznaczony Orderem Lenina i otrzymał tytuł Bohatera Związku Sowieckiego. Szybko też stał się popularny: upamiętniono go setkami pomników, jego imieniem nazywano ulice, place, parki oraz placówki kulturalne, społeczne i sportowe. Gagarin zginął wraz z instruktorem lotniczym Władimirem Serioginem w czasie lotu treningowego na samolocie MiG-15 w pobliżu miasta Kirżacz w obwodzie włodzimierskim. Do katastrofy przyczyniły się zaniedbania kontroli lotów i obsługi miejscowego lotniska wojskowego.

Polska

16 stycznia 1968 roku władze państwowe nakazały zdjąć ze sceny Teatru Narodowego „Dziady" Adama Mickiewicza w reżyserii Kazimierza Dejmka. W odpowiedzi dwa tygodnie później pod pomnikiem wieszcza w Warszawie odbyła się manifestacja młodzieży, którą rozpędziła milicja. Przeciwko represjom wobec jej uczestników zaprotestowali 8 marca studenci Uniwersytetu Warszawskiego. Protestujący żądali przywrócenia na studia relegowanych z uczelni Henryka Szlajfera i Adama Michnika oraz zwolnienia z aresztu autorów „Listu otwartego do partii" z 1964 roku – Karola Modzelewskiego i Jacka Kuronia. Wiec został jednak brutalnie spacyfikowany przez milicję i tzw. aktyw robotniczy. W następnych dniach manifestacje w obronie represjonowanych odbyły się także na Politechnice Warszawskiej oraz na wyższych uczelniach Wrocławia, Łodzi, Krakowa, Poznania, Torunia i Gdańska. 19 marca pierwszy sekretarz KC PZPR Władysław Gomułka podczas transmitowanego przez radio i TVP wystąpienia w Sali Kongresowej potępił antysowieckie aluzje zawarte w inscenizacji „Dziadów" oraz studenckie protesty. O ich wywołanie oskarżył tzw. syjonistów, czyli obywateli pochodzenia żydowskiego, rzekomo nielojalnych wobec PRL. To był początek czystki o podłożu antysemickim, która dotknęła m.in. działaczy partyjnych, funkcjonariuszy aparatu administracyjnego, służb bezpieczeństwa i kadry oficerskiej.