Datę koronacji Mieszka II wskazują nam dwa źródła zagraniczne: poświęcone historii Świętego Cesarstwa Rzymskiego „Roczniki kwedlinburskie” oraz „Gesta Chuonradi II Imperatoris” autorstwa kronikarza cesarskiego, Wipona z Bursfelde.
Pamiętajmy jednak, że niemal wszystko, co wiemy o pierwszej linii dynastii Piastów, pochodzi albo z drugiej ręki, albo jest obszarem spekulacji i domysłów. Napisana na początku XII w. „Kronika” Galla Anonima wskazuje na 1025 r. jako rok koronacji dwóch pierwszych królów Polski. Informacje przekazane przez Galla budzą jednak poważne kontrowersje. Autor „Kroniki” sugerował bowiem, że właściwa koronacja Bolesława Chrobrego odbyła się już w roku 1000, kiedy podczas wizyty w Gnieźnie cesarz Otton III zdjął swoją koronę i nałożył ją na głowę Bolesława. Z kolei inni historycy spekulują, że koronacja Mieszka II mogła odbyć się nawet w tym samym dniu, co koronacja Bolesława Chrobrego, ponieważ pierwszy król był już człowiekiem umierającym. W wielu opracowaniach historycznych pojawia się stwierdzenie, że koronacja Mieszka II odbyła się „krótko” po koronacji Bolesława Chrobrego. Tymczasem jeżeli uznać datę 25 grudnia 1025 r. za pewnik, to odległość 6–7 miesięcy od śmierci Bolesława do koronacji jego syna Mieszka II wydaje się dramatycznie długa. Dlaczego koronacja nie odbyła się od razu lub chociaż kilka dni po pogrzebie pierwszego króla? Co się działo przez te kilka miesięcy, które pochlebna Piastom „Kronika” Galla Anonima skrzętnie przemilcza? Z pomocą, choć nadal bardzo niewielką, przychodzi nieprzychylny Piastom kronikarz niemiecki Thietmar z Merseburga, który wspomina postać pierworodnego syna króla Bolesława Chrobrego, którego nazywa „księciem Besprimem”. Inna kronika niemiecka, „Roczniki hildesheimskie” (łac. Annales Hildesheimenses), też opisuje postać pierworodnego syna królewskiego, której przypisuje imiona: Bezpriem lub Bezprim. Podobne nazwy zawierają także dwa inne źródła historyczne: „Kronika” Annalisty Saxa oraz „Roczniki ałtajskie”.
Czytaj więcej
Tych monarchów nie znajdziemy w żadnym poczcie książąt i królów Polski. Nie ma o nich słowa w szk...
Wiele wskazuje zatem, że po śmierci Bolesława doszło do pierwszego konfliktu dynastycznego w dziejach państwa polskiego. Z jakichś nieznanych nam powodów ówczesne elity królestwa nie uszanowały wywodzącej się z prawa salickiego zasady pierwszeństwa w dziedziczeniu tytułu, majątku oraz władzy przez pierworodnego syna. Ustanowiona w V w. przez frankijskiego króla Chlodwiga tzw. primogenitura była fundamentem wszelkich stosunków społecznych i ustrojowych w tej części Europy, do której kulturowo aspirowali pierwsi Piastowie. Regulowała zasady dziedziczenia tronu w sposób jasny i wydaje się, że sprawiedliwy. Do dzisiaj oparty na legitymizmie porządek sukcesji obowiązuje w monarchiach konstytucyjnych. W przeciwieństwie do monarchii wschodnich, w których to nie nienaruszalne prawa dynastii wyznaczają linię sukcesji do tronu, ale sam monarcha lub jakieś rady kolegialne i elekcyjne wybierają następcę tronu. Wydaje się, że ten model obowiązywał pierwszych Piastów. Mieszko Lambert był bowiem drugim synem Chrobrego. Dlaczego pierworodny Bezprym został pominięty w linii sukcesyjnej? Te pół roku, które mamy zwyczaj bezrefleksyjnie pomijać, skrywa zatem jedno z najbardziej dramatycznych wydarzeń w naszej historii – konflikt o nienaruszalne prawa dynastii oraz uzurpację młodszego brata.
Niepokój wzbudza także szybka utrata korony przez Mieszka II Lamberta i jego powrót do tytułu książęcego. Po sześciu latach niezwykle burzliwych rządów król musiał uciekać do Czech, gdzie tamtejszy książę Oldrzych (Udalryk) kazał go aresztować, torturować i wykastrować. Kto wtedy panował w Gnieźnie? Bracia Bezprym i Otton? A może była tylko jedna osoba, którą niektórzy historycy nazwali Ottonem Bolesławowicem?
