Instytut Pileckiego upamiętni Polaków powieszonych za pomoc Żydom

Instytut Pileckiego upamiętni w Złotopolicach ofiary Niemców, które zostały powieszone za pomoc niesioną Żydom.

Publikacja: 08.05.2023 03:00

Wywózka Żydów z getta w Płońsku, 1942 r. Fotografia ze zbiorów Pracowni Dokumentacji Dziejów Miasta

Wywózka Żydów z getta w Płońsku, 1942 r. Fotografia ze zbiorów Pracowni Dokumentacji Dziejów Miasta MCK w Płońsku

Foto: Pracownia Dokumentacji Dziejów Miasta MCK w Płońsku

10 maja odsłonięta zostanie tablica upamiętniająca Stefana Trzcińskiego, Ignacego Ambroziaka i Władysława Muchowskiego, którzy 21 listopada 1943 r. zostali powieszeni przez Niemców za pomoc Żydom. Tablica upamiętnia też Symchę Frosta i powieszonych wraz z nimi trzech mężczyzn, a także zamordowaną kilka tygodni później Stanisławę Trzcińską.

To element programu Instytutu Pileckiego „Zawołani po imieniu”. Dotychczas w taki sposób upamiętnionych zostało 76 osób.

Czytaj więcej

Jarosław Myjak: Zamilczenie historii

Historycy Instytutu przypominają, że we wrześniu 1940 r. w Płońsku powstało getto, w którym Niemcy osiedlili 12 tys. Żydów. Po jego likwidacji w grudniu 1942 r. niemal wszystkich deportowano do Auschwitz-Birkenau. Żydzi, którym udało się uciec, starali się ukryć. W pomoc dla nich zaangażowali się we wsi Skwar w gminie Naruszewo Stanisława Trzcińska i jej dorośli synowie, ponadto Ignacy Ambroziak z żoną Rozalią i synem Henrykiem z miejscowości Cholewy oraz prowadzący gospodarstwo w Michałowie Władysław Muchowski.

Rodzina Trzcińskich pomagała rodzinie Klinów. Dostarczali jej jedzenie i ukrywali w stodole. 23 sierpnia 1943 r. ich posesja została otoczona przez niemieckich żandarmów. Jeden z Niemców miał ze sobą kartkę z nazwiskami osób pomagających Żydom. W trakcie przesłuchania pobili oni Stanisławę i Stefana. Wywieziono ich do więzienia w Pomiechówku.

Na przełomie 1942 i 1943 r. rodzina Ambroziaków udzielała pomocy m.in. dwóm młodym Żydom przedstawiającym się jako Ignac i Julek. W październiku 1943 r. do Ambroziaków przyjechała żandarmeria oraz gestapo. Szukali ukrywających się. Podczas rewizji nikogo nie znaleziono, rodzina została pobita, a Ignacego przewieziono też do Pomiechówka. Niemcy szukali także ukrywających się Żydów u Władysława Muchowskiego. Choć nikogo nie znaleźli, też wywieźli go do więzienia.

Pod koniec października 1943 r. Niemcy zorganizowali odprawę sołtysów z gmin, z których pochodzili aresztowani. Zapowiedzieli, że 21 listopada przedstawiciele poszczególnych wsi mają stawić się na skraju lasu między Złotopolicami a Kamienicą-Wygodą, ponieważ odbędzie się tam egzekucja Polaków, którzy ukrywali Żydów. Tego dnia gestapo wraz z żandarmerią przywiozło z Pomiechówka siedmiu skazanych: Stefana Trzcińskiego, Ignacego Ambroziaka, Władysława Muchowskiego, Symchę Frosta, a także nieznanego z imienia i nazwiska Żyda i dwóch Polaków (mogli to być Stefan Dubracki i Jan Wójcik, jednak nie udało się potwierdzić ich personaliów – dodaje Instytut Pileckiego). Żydów powieszono za rzekome napady, a Polaków za ukrywanie i pomoc udzieloną Żydom. Nieznane są okoliczności śmierci Stanisławy Trzcińskiej, która z więzienia w Pomiechówku miała trafić do obozu koncentracyjnego, jednak podczas transportu została zabrana przez Niemców na stacji w Modlinie. Prawdopodobnie tam została zamordowana.

W 1991 r. jerozolimski Instytut Jad Waszem odznaczył tytułem Sprawiedliwych wśród Narodów Świata Ignacego Ambroziaka i jego żonę Rozalię, Stanisławę Trzcińską oraz jej synów: Stefana i Jana, a także Władysława Muchowskiego.

10 maja odsłonięta zostanie tablica upamiętniająca Stefana Trzcińskiego, Ignacego Ambroziaka i Władysława Muchowskiego, którzy 21 listopada 1943 r. zostali powieszeni przez Niemców za pomoc Żydom. Tablica upamiętnia też Symchę Frosta i powieszonych wraz z nimi trzech mężczyzn, a także zamordowaną kilka tygodni później Stanisławę Trzcińską.

To element programu Instytutu Pileckiego „Zawołani po imieniu”. Dotychczas w taki sposób upamiętnionych zostało 76 osób.

Pozostało 86% artykułu

Ten artykuł przeczytasz z aktywną subskrypcją rp.pl

Zyskaj dostęp do ekskluzywnych treści najbardziej opiniotwórczego medium w Polsce

Na bieżąco o tym, co ważne w kraju i na świecie. Rzetelne informacje, różne perspektywy, komentarze i opinie. Artykuły z Rzeczpospolitej i wydania magazynowego Plus Minus.

Historia Polski
Leszek Moczulski nie żyje
Historia Polski
Dlaczego polski królewicz nie został carem
Historia Polski
Polskie skarby odnalezione w zagranicznych bibliotekach
Historia Polski
Muzeum II Wojny Światowej kupiło "nosze z Westerplatte". Okazały się wyrobem z PRL
Historia Polski
Szczątki ludzi znalezione na Westerplatte. Jakie tajemnice jeszcze kryje?