Reklama

Czy unikalny manuskrypt wenecki wróci do Polski?

W brytyjskiej bibliotece został odnaleziony unikalny manuskrypt wenecki, który do wojny znajdował się w zasobach bibliotecznych Zamoyskich. Biblioteka Narodowa negocjuje jego zwrot do Polski.

Aktualizacja: 05.12.2019 09:07 Publikacja: 04.12.2019 18:51

Czy unikalny manuskrypt wenecki wróci do Polski?

Foto: British Library Londyn

Rękopis zapisany w ewidencji jako „Davis849" odnalazła Antonina Bartoli – historyk sztuki, kustosz British Library w Londynie. Księga, napisana ręcznie w języku włoskim na pergaminie, powstała ok. 1590 r. Zawiera ona instrukcję dla Benetto Moro Giuro dotyczące zostania członkiem rady. Na froncie obiektu są rysunki z kolorowymi zwierzętami i roślinami oraz herb z wizerunkiem lwa świętego Marka. Oprawiona jest w czerwoną kozią skórę. Krawędzie desek są pomalowane na złoto.

Obiekt ten, wraz dziewięcioma innymi manuskryptami, nabył w 1802 r. hrabia Stanisław Kostka Zamoyski. Do 1940 r. znajdował się on w Bibliotece Ordynacji Zamojskiej w Warszawie. Wtedy został skonfiskowany przez niemiecką Specjalną Komisję do spraw Zabezpieczania Skarbów Sztuki i przeniesiony do budynku Muzeum Narodowego w Warszawie. Jesienią 1943 r. został zaś wysłany na polecenie Hansa Franka do Krakowa i trafił na Wawel. W 1946 r. księga została tam odnaleziona i wróciła do warszawskiego muzeum, przynajmniej tak wynika ze spisu z maja 1948 r.

To, co działo się w kolejnych latach, owiane jest tajemnicą. Bartoli ustaliła, że 18 czerwca 1962 r. manuskrypt sprzedał (za 480 funtów), w londyńskim domu aukcyjnym Sotheby's, Czesław Bednarczyk. Skąd go miał? Nie wiadomo.

Zapytaliśmy Adama Zamoyskiego, brytyjskiego i polskiego historyka, czy możliwe było, aby Bednarczyk mógł go nabyć od kogoś z rodziny Zamoyskich. – Jeżeli wrócił do Muzeum Narodowego w Warszawie, to nie wiem, w jaki sposób ktokolwiek z rodziny mógłby go stamtąd wyciągnąć – odpowiedział Adam Zamoyski i przypomniał, że w tamtych czasach przedstawiciele tej rodziny żyli pod nadzorem służb i „unikali jakichkolwiek ruchów, które mogłyby dla nich się źle skończyć". Historyk przypuszcza, że ktoś mógł manuskrypt ukraść z muzeum i sprzedać Bednarczykowi.

Jego postać opisaliśmy w „Rzeczpospolitej" w tekście dotyczącym zaginionego w czasie wojny tryptyku Jana Matejki „Królowa Korony Polskiej", którego sprzedaż za 8 mln zł ktoś niedawno sondował.

Reklama
Reklama

Bednarczyk w czasie wojny był żołnierzem AK, a po jej zakończeniu został zastępcą kierownika wydziału kwaterunkowego w Warszawie. Potem został rzeczoznawcą dzieł sztuki i pracował w antykwariatach w Warszawie. W 1960 r. komuniści pozwolili mu wyjechać z Polski do Wiednia, gdzie otworzył antykwariat. Żona, podążając za mężem, podobno miała wywieźć „dwa wagony dzieł sztuki i antycznych mebli". Ponoć w transporcie znalazło się 100 obrazów znanych artystów. Wywiad w latach 70. szacował jego majątek na 4–5 mln dolarów. Bezpieka twierdziła, że dorobił się, odsprzedając z zyskiem biżuterię i złoto kupione od Żydów.

W 1962 r. manuskrypt kupił Bernard Breslauer, a następnie odsprzedał go brytyjskiemu kolekcjonerowi i biznesmenowi Henry'emu Davisowi, ten zaś w 1968 r. przekazał go do British Museum.

Dr Tomasz Makowski, dyrektor Biblioteki Narodowej, poinformował nas, że w sprawie rękopisu weneckiego prowadzone są rozmowy pomiędzy Biblioteką Narodową a British Library. Działania te wspiera Ministerstwo Kultury.

– Po ustaleniu losów i historii rękopisu Biblioteka Narodowa zwróciła się do British Library z propozycją ustalenia terminu zwrotu manuskryptu i obecnie oczekuje na odpowiedź – mówi nam Magdalena Tomaszewska z resortu kultury.

Z odpowiedzi, której udzielił nam Ben Sanderson z biblioteki brytyjskiej, wynika jednak, że nie będzie to możliwe, chyba że obiekt ten będzie podlegał pod uregulowania dotyczące zwrotu mienia zagrabionego w czasie Holocaustu. W tym przypadku nie mamy z tym jednak do czynienia.

Historia
W Kijowie upamiętniono Jerzego Giedroycia
Historia
Pamiątki Pierwszego Narodu wracają do Kanady. Papież Leon XIV zakończył podróż Franciszka
Historia
Wielkie Muzeum Egipskie otwarte dla zwiedzających. Po 20 latach budowy
Historia
Kongres Przyszłości Narodowej
Materiał Promocyjny
Startupy poszukiwane — dołącz do Platform startowych w Polsce Wschodniej i zyskaj nowe możliwości!
Historia
Prawdziwa historia agentki Krystyny Skarbek. Nie była polską agentką
Materiał Promocyjny
Jak rozwiązać problem rosnącej góry ubrań
Reklama
Reklama
REKLAMA: automatycznie wyświetlimy artykuł za 15 sekund.
Reklama
Reklama