Kto rozjechał księżnę Radziwiłłową

Nie tak dawno, sącząc piwo na Chmielnej,  byłem świadkiem następującego zdarzenia – ulicą pełną przechodniów gnał cyklista, potrącając ludzi. W końcu przewrócił dziecko i wtedy zatrzymało go paru panów, w tym ojciec malucha, po czym solidnie sponiewierało, przy aplauzie zebranej publiczności.

Wtedy to przypomniała mi się historyjka z roku 1911, którą już w varsavianach zamieszczałem, bo choć tragiczna, to pyszna. Otóż „dwóch szalonych sportsmanów jadących na jednym rowerze (a więc tandemie – przyp. R.J.) najechało na 80-letnią staruszkę, raniąc jej ręce i nogi (...) ma ona wysadzone oba oczy i jak dotychczas nie widzi (...) lekkomyślni młodzieńcy nie posiadali ani dzwonka, ani trąbki ostrzegawczej". Ponieważ nie udzielili poszkodowanej pomocy i na dodatek próbowali przekupić stójkowego, zostali aresztowani.

Zabójca

Wielokrotnie słyszałem o przypadkach śmiertelnego rozjechania przechodniów przez bezmyślnych cyklistów, ale wkładałem je między bajki, bo co innego potrącenie, a co innego pozbawienie życia. Aliści w „Kurierze Warszawskim" z 1930 r. natrafiłem na taki passus – „Jak wiadomo, ofiara ostatniego przejechania, ś.p. księżna M. Radziwiłłowa, osoba znana, ogólnie szanowana i wielka działaczka społeczna, zmarła w klinice wskutek obrażeń. Pani J.H., matka znanego bakteriologa, uległa przed kilku tygodniami podobnemu wypadkowi, który na szczęście nie zakończył się tak tragicznie. Tym razem udało się sprawcę schwytać. Zapytany o powód szybkiej jazdy, nie umiał dać odpowiedzi".

„Rowerzyści, zamiast jechać powoli przy chodniku, pędzą gdzie i jak się da. Wypadają nagle zza rogu, bezszelestnie, z szybkością bolida (...) należałoby z całą energią pohamować te »wyczyny sportowe«, zupełnie niepożądane na ulicach miasta, a grożące śmiercią lub kalectwem mieszkańcom". To nie moje słowa, a felietonisty „Kuriera Warszawskiego" sprzed 80 lat. Coś się od tamtej pory zmieniło?

A miało być tak pięknie

Pierwsze dwu- i trzykołowe pojazdy pojawiły się u nas w latach 60. wieku XIX. Początkowo zwano je... samochodami, adaptując potem obce nazwy – welocyped i bicykl. Dopiero na przełomie stuleci zjawił się w Polsce rower, przejęty z nazwy własnej angielskiej firmy produkującej dwukołowce. Później budowała ona samochody, a stosunkowo niedawno splajtowała. Ale jeszcze na ulicach widać auta z logo Rover, a obok jeżdżą ludzie na rowerach, ale już innych firm.

Trzeba też, aby władze bezpieczeństwa publicznego energicznie poskromiły harce na ulicach - „Kurier Polski" 1930 r.

Mijały lata i w 1886 r. zorganizowano „klub welocypedystów o ekskluzywnym charakterze", który z czasem przekształcił się w Warszawskie Towarzystwo Cyklistów. Dobrze im było. Władze miasta wyznaczyły dla nich nawet specjalne ulice – nie ścieżki rowerowe, a ulice, którymi mogli się poruszać, oczywiście obok zwykłego ruchu kołowego. Jak podał „Kurier Warszawski", były jeszcze w mieście osoby, które nie należały do szacownego zgromadzenia, a miały już welocypedy i chciały na nich jeździć, ale nie wolno im było (!) korzystać z dróg WTC.

I „dla nich wyznaczono w ciągu całego dnia plac wojenny, a od rana do godziny 3-ej po południu – Zakroczymską od rogu Konwiktorskiej w stronę Cytadeli (...) od Marszałkowskiej w stronę folwarku świętokrzyskiego, Nowogrodzką, Żurawią, Wspólną, Hożą...". Ktoś, kto jeździłby innymi ulicami albo po chodnikach, „zostanie pociągnięty do odpowiedzialności sądowej z mocy §§ 29 i 123 ustawy sądowej".

Rowerów przybywało i w 1904 r. postanowiono opodatkować je, łącząc całą sprawę z samochodami, zresztą zwanymi wówczas samojazdami. Ale po kolei. „Normalna opłata wynosi po 1 rb. 50 kop. za welocyped i po 3 rb. od jednostki siły   automatycznego, za co wydawane są numera, dające prawo jazdy na rok".

Liczba rowerów rosła i w roku 1938 szacowano ich w mieście na 33 tysiące.

W pedały

Kiedy nasi prapradziadowie nauczyli się jeździć, od razu zapragnęli rywalizować ze sobą. 5 czerwca roku 1869 odbył się w Ogrodzie Krasińskich wyścig sześciu „samochodów", które udało się zidentyfikować jako rowery. Potem ścigano się coraz częściej. Na przykład w 1894 r. zorganizowano wyścig 50-wiorstowy do Sękocina. To był spory wyczyn, gdyż szosy z rzadka tylko utwardzano, a jak już miały stałą nawierzchnię, to przeważnie z kocich łbów. Spróbujcie przejechać kilometr, nie dzwoniąc zębami.