Pokojowa inwazja Wilsona

Tylko wyjadacze z londyńskiego Foreign Office drwili na stronie, że prezydent jest podekscytowany, jak dorastająca panienka przed pierwszym balem. I rzeczywiście, Wilson miał bizantyjskie entrée, dopływając do Brestu w eskorcie 38 okrętów wojennych.

Jednak mówiąc o znaczeniu Wilsona, mało kto wspomina prawdziwe powody, dla których fatygował się do Europy. Po prostu nikt nie chciał, ani nie mógł go wyręczyć z prostej przyczyny – tak naprawdę 14 punktów nie było doktryną polityczną Stanów Zjednoczonych, ale osobistą idée fixe Wilsona. Cały ten plan, łącznie z wyjazdem do Francji, Ameryka uważała za objaw wybujałej megalomanii.

Wilson nie przekonał do projektu nawet własnego zaplecza i, prawdę mówiąc, niezbyt o to zabiegał. Mimo demokratycznej retoryki miał naturę despoty i dyktatorskie zapędy, czym zraził swoją administrację. Gdy płynął do Francji, ufał już tylko garstce pięciu osób, wliczając w to nową żonę i nauczyciela protokolarnych manier. Także sekretarz stanu jechał na konferencję tylko pro forma – jako posiadacz rządowego podpisu.

Jak dalece prezydent terroryzował otoczenie, świadczy przemówienie radiowe, które wygłosił z pokładu „Washingtona" do amerykańskich żołnierzy we Francji. Nikt go nie słyszał z głośników, bo stał zbyt daleko od mikrofonu, ale oficjele i technicy byli zbyt zastraszeni, by mu zwrócić uwagę.

Nie łatwiej było zagranicznym uczestnikom konferencji w Paryżu, próbującym wydusić z Wilsona definicje sformułowań z jego 14 punktów, a on sam chyba nie wszystko rozumiał. Zwłaszcza „samostanowienie" ładnie brzmiało, ale im mocniej żądano uściśleń, w tym większą ogólność uciekał prezydent. Tylko w wypadku Polski wprost była mowa o niepodległości, dlatego gubiono się w domysłach, czy „samostanowienie" dotyczy także Niemców w Czechach lub Węgrów w Siedmiogrodzie i Słowacji. Zwłaszcza że w prezydenckiej praktyce Wilson niezbyt respektował niezawisłość narodów. W liczbie zagranicznych interwencji wojskowych pobił nawet Theo Roosevelta i sprzeciwiał się niepodległości Irlandii.

Ostatecznie Wilson spędził w Europie pół roku, tak dalece zajęty przekonywaniem świata, że zapomniał przekonać własny naród. Prezydenckie idee stały się tak niepokojące, że w odpowiedzi na Ligę Narodów powstała Liga na rzecz Niepodległości Ameryki. Po załamaniu produkcji wojskowej i puszczonej na żywioł demobilizacji milionów żołnierzy Stany Zjednoczone nie chciały już słuchać Wilsona. Prezydent USA dostał pokojowego Nobla za projekt, w którym Ameryka nie wzięła udziału, a wskutek jego Pax Americana USS „George Washington" zdążył wziąć udział w jeszcze jednej wojnie światowej.