Stany Skłócone Ameryki. Podział na północ i południe USA

Koncepcja utworzenia suwerennej wspólnoty państwowej 13 brytyjskich prowincji w Ameryce Północnej zrodziła się z przyczyn czysto pragmatycznych. W latach 1775–1783 tylko Armia Kontynentalna składająca się z ochotników ze wszystkich 13 prowincji, wspierana finansowo i logistycznie przez Hiszpanię i Francję, mogła zaryzykować konfrontację zbrojną z wojskami brytyjskimi wspieranymi przez Ligę Irokezów oraz doborowe wojska najemne z kilku niemieckich księstw. Wojna o niepodległość Stanów Zjednoczonych wymusiła jedność wśród kolonistów, mimo podziałów w obszarze światopoglądowym i gospodarczym. Po zwycięstwie nad Brytyjczykami wcześniej czy później musiało dojść do rozłamu młodej republiki. Ten nadszedł pod koniec lat 50. XIX w., kiedy politykę i kraj podzielił spór o przyszłość niewolnictwa. W tym czasie świat coraz szybciej wkraczał w epokę wielkiej rewolucji industrialnej. Wszystko się zmieniało. Tylko nie niewolnictwo stanowiące fundament gospodarki rolnej stanów południowych.

Pierwsze firmy telekomunikacyjne na północy

Stany północne, w których dominującą gałęzią gospodarki stawał się przemysł, postawiły przede wszystkim na rozwój techniczny. Jak wielka różnica dzieliła Północ i Południe USA, świadczyć może postęp komunikacyjny. Pod koniec lat 50. XIX w. na północy powstawały pierwsze firmy telekomunikacyjne. W sierpniu 1858 r. zakończono nawet kładzenie na dnie Oceanu Atlantyckiego kabla telegraficznego. 1 września tegoż roku w Nowym Jorku zorganizowano paradę, w której udział wzięło 15 tys. osób.

Czytaj więcej

Historia świata

Królestwa bawełny w XIX-wiecznej Ameryce

W XIX wieku plantatorzy z Południa szybko się bogacili, bo do ciężkiej pracy na polach bawełny wykorzystywali niewolników. Na Północy zaś królowały fabryki przędzy i tkanin.

Na jednym z transparentów ktoś napisał: „Rozdzieleni 4 lipca 1776 r. – połączeni 12 sierpnia 1858 r.”. Chodziło o Amerykanów i Brytyjczyków. Dla tych ludzi był to pierwszy krok w procesie, który później nazwano globalizacją. Nagle świat się skurczył. Brytyjczyk nie był już postrzegany jako wróg czy opresor. Anglosasi po dwóch stronach Oceanu Atlantyckiego stali się poważnymi partnerami handlowymi. Od tej pory Wall Street nie musiała już oczekiwać kilka dni lub tygodni na notowania z Giełdy Londyńskiej. Tego samego dnia czytelnicy amerykańskich gazet mogli się dowiedzieć, co się dzieje w parlamencie brytyjskim, a handlowcy przyjąć zamówienie na określoną ilość towarów przeznaczonych na eksport do Europy.

Zaczynała się era szybkiej komunikacji. Jeden z jej prekursorów, słynny współtwórca alfabetu swojego imienia, wówczas 67-letni Samuel Finley Breese Morse, twierdził, że telegrafia rozpocznie erę światowego pokoju. Skoro ludzie odlegli o setki lub nawet tysiące kilometrów mogą w ciągu kilku minut poznać swoje myśli, to nie będzie już nieporozumień. Niestety, wielki wynalazca się mylił, ponieważ to właśnie m.in. telegraf miał wkrótce przyczynić się do wybuchu wojny o rozmiarach nieznanych Amerykanom.

„Murzyn nie jest mi równy...”

Kiedy latem 1858 r. kładziono kabel telegraficzny na dnie Atlantyku, w stanie Illinois odbyła się pierwsza z serii debat nad przyszłością niewolnictwa pomiędzy republikańskim kongresmenem Abrahamem Lincolnem a demokratycznym senatorem Stephenem Arnoldem Douglasem. Prasa brukowa drwiła sobie z rozmówców, ponieważ senator Douglas był niskim krępym mężczyzną, którego fizjonomia wypadała komicznie przy wysokim i chudym Lincolnie. Nikt jednak nie żartował sobie z tematu dyskusji. Douglas wierzył, że niewolnictwo, choć samo w sobie jest zjawiskiem nagannym, powinno być utrzymane, ponieważ taka była wola obywateli stanów południowych.

Czytaj więcej

Historia świata

Kolonizacja Ameryki Północnej. Trudne początki amerykańskiego snu

Kolonizacja Ameryki Północnej nie zawsze szła po myśli najeźdźców. Czasem to Indianie wygrywali, zwłaszcza gdy pomagał im głód. Tak było w przypadku kolonii Jamestown, która wniosła do historii USA pojęcie „czas głodu”.

Ich wybór określał mianem suwerenności obywatelskiej (popular sovereignty). Lincoln był zdecydowanym przeciwnikiem niewolnictwa, choć w czasie jednej z debat zapytany o to, co sądzi o niższości rasy czarnej, odpowiedział: „Zgadzam się z sędzią Douglasem, że Murzyn nie jest mi równy pod wielu względami, z pewnością nie pod względem koloru i może nie pod względem poziomu moralnego lub intelektualnego. Ale w prawie jedzenia chleba [...], na który zapracuje własnymi rękami, jest mi równy i równy sędziemu Douglasowi oraz równy każdemu żyjącemu człowiekowi”. Ten pogląd był trudny do zaakceptowania przez zwykłych obywateli, a co dopiero przez plantatorów z Południa.

Z pomocą telegrafu wypowiedź senatora Lincolna dotarła tego samego dnia na szpalty gazet amerykańskiego Południa. Większość mieszkańców Północy, gdzie niewolnictwo było zakazanie, wierzyła, że posiadanie niewolników jest po prostu grzechem. Nikt jednak nie zamierzał akceptować jakiejkolwiek formy zrównywania czarnych i białych. Nawet abolicjoniści głosili pogląd, że Afrykanie powinni powrócić do Afryki, ale nigdy nie powinno dojść do mieszania rasy białej i czarnej. Pod tym względem poglądy Lincolna jawiły się nie tylko jako radykalnie liberalne, ale wręcz libertyńskie i zdeprawowane. Lincoln uważał, że: „nie ma absolutnie żadnego powodu, aby Murzyn nie mógł korzystać na równi z człowiekiem białym ze wszystkich praw naturalnych wymienionych w Deklaracji Niepodległości: z prawa do życia, wolności i dążenia do szczęścia”. A to było trudne do zrozumienia nawet dla tolerancyjnych mieszkańców Nowej Anglii.

Kiedy w czasie debaty z Lincolnem senator Douglas zapytał publiczność: „czy jesteście za nadaniem Murzynom praw i przywilejów obywatelskich?”, na sali zapanowała wrzawa. Po chwili rozjuszony tłum zaczął skandować: „Nie, nie chcemy!”.

Spór o kolor skóry

Rasizm jest zatem kwintesencją amerykańskiego rozłamu. Od niego zaczynają się wszystkie wielkie problemy Amerykanów i na nim zawsze się kończą. Amerykański historyk, profesor William C. Davis, pisał: „(…) korzeni ideologicznych Skonfederowanych Stanów Południa można szukać w nauczaniu Arystotelesa, który stwierdził, że różnice, jakie powstają między rasami ludzkimi i ich wrodzone zdolności, wynikają głównie z ich regionalnego pochodzenia”. Ludzie zatem różnią się nie osobowościowo, ale dlatego, że pochodzą z różnych regionów planety i różne bodźce oddziaływały na ich rozwój intelektualny.

Czytaj więcej

Historia świata

„Elegia dla bidoków”. Wybudzeni z amerykańskiego mitu

„Elegia dla bidoków” J.D. Vance’a dla jednych jest przenikliwym studium amerykańskiego kryzysu, dla innych – opowieścią o umierającym marzeniu.

Davis podkreśla, że światopogląd ojców założycieli Konfederacji był wynikiem lektury „Polityki” Arystotelesa. Skonfederowane Stany Południa swoim ustrojem politycznym miały nawiązywać do zaproponowanej przez tego wielkiego greckiego filozofa idei tzw. czwartego monarchy, czyli ustroju społeczno-politycznego, w którym rządy sprawują uznani przez białą większość oligarchowie dzierżący władzę w oparciu o zasadę ochrony lepszej krwi i wyższych zdolności intelektualnych rasy europejskiej.

Wojna domowa była dla nich niezbędnym instrumentem do utrzymania tego porządku. Nie potępiali jej, jak Cyceron rzymską wojnę domową, która o mało nie rozbiła jedności Republiki Rzymskiej w 48 r. p.n.e., ale uważali za formę oczyszczenia moralnego i politycznego narodu. Przywódcy Południa przyjęli maksymę wyrażoną pięć wieków wcześniej przez wielkiego chińskiego pisarza i myśliciela Lo Kuan-czunga w monumentalnym dziele „Kronika Trzech Królestw”: „Cesarstwa rozkwitają i chylą się ku upadkowi, państwa jednoczą się lub oddzielają”. Istnieje też inne tłumaczenie tej sentencji: „To, co zjednoczone, musi się rozpaść, to, co się rozpadło, musi się zjednoczyć”. Bywa, że wojna domowa jest dziejowym katharsis. W historii Polski 11 konfliktów zbrojnych uznaje się za wojny domowe. Wszystkie one prowadziły ostatecznie do zjednoczenia i zgody narodowej.

Skonfederowane Stany Ameryki

Ale czy amerykańska wojna secesyjna, najkrwawsza wojna w dziejach Ameryki Północnej, ostatecznie doprowadziła do zjednoczenia i zgody narodowej? Kto tak naprawdę ponosi winę za jej wybuch? Jakże często zapomina się o sprawcach pośrednich, bez których nigdy nie doszłoby do różnych nieszczęść w dziejach. Takim człowiekiem był prezydent USA James Buchanan, który popierał kompromis z 1850 r. i uważał, że ruch abolicjonistyczny jest destrukcyjny dla Ameryki. Nie znosił radykalizmu Lincolna. Nie postrzegał niewolnictwa przez pryzmat ludzkiego cierpienia, ale jako pewną składową ustroju państwa, w którym się urodził. Taki był porządek jego świata, a abolicjoniści zdawali się go burzyć i prowadzić ku katastrofie. Swoim jawnym poparciem dla utrzymania niewolnictwa zyskał sobie sympatię przedstawicieli stanów południowych.

Czytaj więcej

Historia świata

Jerzy Waszyngton. Ojciec nie wszystkich Amerykanów

4 lutego 1789 r. kolegium elektorskie jednomyślnie wybrało Jerzego Waszyngtona na pierwszego prezydenta Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. Głosowanie to było pierwszym historycznym sprawdzianem działania uchwalonej 17 września 1787 r. Konstytucji USA.