Strajk zakończony stanem wojennym

42 lata temu na części polskich uczelni rozpoczęły się protesty studenckie.

Publikacja: 30.11.2023 03:00

Jacek Kuroń (z prawej) w czasie strajku na SGPiS w grudniu 1981 r. Przy mikrofonie Dariusz Rosati, w

Jacek Kuroń (z prawej) w czasie strajku na SGPiS w grudniu 1981 r. Przy mikrofonie Dariusz Rosati, wówczas działacz PZPR na uczelni

Foto: Tadeusz Guranowski

W ten sposób środowisko akademickie solidaryzowało się z protestem, który wybuchł w Wyższej Szkole Inżynierskiej w Radomiu. Studenci i część pracowników naukowych domagali się zmian w ustawie o szkolnictwie wyższym. Protest poparło w całym kraju ponad 70 ze 100 wówczas istniejących uczelni.

Unikalna dokumentacja

W Warszawie w strajku solidarnościowym wzięły udział kluczowe szkoły wyższe: Uniwersytet Warszawski, Politechnika Warszawska, AWF, ASP, SGGW, Akademia Teologii Katolickiej, Wyższa Oficerska Szkoła Pożarnicza oraz Szkoła Główna Planowania i Statystyki (dzisiaj SGH).

Czytaj więcej

Bronisław Geremek ma mural na szkole w Warszawie

Unikalną dokumentację tych strajków zrobił na przełomie listopada i grudnia 1981 r. Tadeusz Guranowski, który wówczas był pracownikiem Studium Wychowania Fizycznego w SGPiS.

– Interesowałem się wydarzeniami, dlatego postanowiłem je uwiecznić, miałem dostęp do uczelni jako pracownik akademicki – wspomina Guranowski, który posiada imponującą kolekcję zdjęć ze strajków. Na jednym z nich uwiecznił np. desant ze śmigłowca na dach szkoły pożarniczej uzbrojonej grupy milicjantów. 2 grudnia 1981 r. pacyfikowali oni protest podchorążych, którzy nie zgodzili się, aby skierowano ich do tłumienia strajków.

Przez strajk studencki na SGPiS na przełomie listopada i grudnia 1981 r. przewinęło się nawet tysiąc osób

Najobszerniejszej dokumentacji fotograficznej Tadeusz Guranowski dokonał w SGPiS, gdzie strajk trwał od 16 listopada do 8 grudnia. Zorganizowało go Niezależne Zrzeszenie Studentów.

W różnej formie przez ten strajk przewinęło się około 1000 osób. – Mogłem go obserwować jako pracownik uczelni od środka – mówi Guranowski.

Na fotograficznych kliszach uwiecznił życie codzienne na uczelni, m.in. kuchnię polową i miejsca, gdzie znajdowały się łóżka polowe i materace, na których spali protestujący studenci, rozmowy prowadzone przez protestujących z rektorem uczelni, a także spotkania organizowane z działaczami opozycji demokratycznej, m.in. Janem J. Lipskim. W gmachu uczelni przebywał też ks. Wiesław Niewęgłowski – duszpasterz akademicki.

Tadeusz Guranowski sfotografował m.in. spotkanie studentów z działaczem KOR Jackiem Kuroniem oraz dr. hab. Dariuszem Rosatim, który w czasie strajku był I sekretarzem Komitetu Uczelnianego PZPR na SGPiS.

Strajk od środka

Strajkujących odwiedzili też artyści, m.in. Wiesław Gołas, zespół Trzeci Oddech Kaczuchy, Wojciech Młynarski.

– Gmach główny był zamknięty, studentom nie wolno było wychodzić ze strajku bez specjalnej przepustki. Komitet strajkowy zwalniał co pięć dni 20 proc. strajkujących (…). Strajkujący spali w aulach pomiędzy ławkami; na dzień te materace i śpiwory się wygarniało (…). Dużym wyzwaniem organizacyjnym było wyżywienie (…) – wspominał w 40. rocznicę wydarzeń w SGH prof. dr hab. Wojciech Morawski.

Spotkanie strajkujących na SGPiS z Janem Józefem Lipskim

Spotkanie strajkujących na SGPiS z Janem Józefem Lipskim

Foto: Tadeusz Guranowski

Strajkujących reprezentował Uczelniany Komitet Strajkowy, na którego czele stał Krzysztof Osiński, a pracowników reprezentowali Tomasz Szapiro i Krzysztof Popowicz.

Według prof. Morawskiego przyjęto formę tzw. strajku czynnego. Polegał on na tym, że uruchomiono dobrowolne zajęcia dla strajkujących studentów.

– Każdy wykładał, co chciał, a studenci przychodzili na wykłady, do kogo chcieli. (…) Studenci niebiorący udziału w strajku, którzy początkowo mówili, że tracimy czas, w pewnej chwili zorientowali się, że na strajku dzieją się różne ciekawe rzeczy (…) zażądali, żeby te wykłady, które są na strajku, były wygłaszane również dla nich, na zewnątrz strajku. I ja sam chodziłem na ul. Wiśniową, żeby im powtarzać to, co tutaj mówiłem – dodał w 2021 r. prof. Morawski.

Władza atakuje

Budynek uczelni został oplakatowany. Ze zdjęć Tadeusza Guranowskiego wynika, że na budynku pojawiły się m.in. hasła „SGPiS zmienia kolor”, „Cele strajku – sprawiedliwe rozwiązanie konfliktu na WSI w Radomiu. Nowa ustawa szkolnictwa wyższego”, „Tajniacy uwaga – na stopień pierwszy przy wejściu”, „Bez Nawrotów Górskiego” (nawiązanie do nazwiska Jerzego Nawrockiego, ówczesnego ministra nauki, szkolnictwa wyższego i techniki, oraz nazwiska jego poprzednika Janusza Górskiego – dop. red.).

Czytaj więcej

IPN na nowo zbada okoliczności śmierci Jana Samsonowicza

Strajk zakończył się po 23 dniach. W pięć dni później gen. Wojciech Jaruzelski wprowadził stan wojenny. Wtedy Tadeusz Guranowski sfotografował przy ul. Podleśnej w pobliżu AWF kolumnę kilkudziesięciu transporterów opancerzonych i czołgów.

Historia Polski
Akcja pod Arsenałem bez legendy
Historia Polski
Ile lat ma Krakowskie Towarzystwo Techniczne?
Historia Polski
Aleksander Klotz. Sanacyjny superagent, który udawał lekarza
Historia Polski
Dlaczego wywiad PRL zlikwidował „Claude’a”?
Materiał Promocyjny
Konieczność transformacji energetycznej i rola samorządów
Historia Polski
Prawo łowieckie w okresie międzywojnia
Materiał Promocyjny
Sezon motocyklowy wkrótce się rozpocznie, a Suzuki rusza z 19. edycją szkoleń