Strajk zakończony stanem wojennym

W ten sposób środowisko akademickie solidaryzowało się z protestem, który wybuchł w Wyższej Szkole Inżynierskiej w Radomiu. Studenci i część pracowników naukowych domagali się zmian w ustawie o szkolnictwie wyższym. Protest poparło w całym kraju ponad 70 ze 100 wówczas istniejących uczelni.

Unikalna dokumentacja

W Warszawie w strajku solidarnościowym wzięły udział kluczowe szkoły wyższe: Uniwersytet Warszawski, Politechnika Warszawska, AWF, ASP, SGGW, Akademia Teologii Katolickiej, Wyższa Oficerska Szkoła Pożarnicza oraz Szkoła Główna Planowania i Statystyki (dzisiaj SGH).

Czytaj więcej

Społeczeństwo

Bronisław Geremek ma mural na szkole w Warszawie

Na elewacji liceum na warszawskiej Woli został odsłonięty mural Bronisława Geremka autorstwa Aleksandry Jasionowskiej. W Warszawie swoje murale mają też Jacek Kuroń i Jan Lityński.

Unikalną dokumentację tych strajków zrobił na przełomie listopada i grudnia 1981 r. Tadeusz Guranowski, który wówczas był pracownikiem Studium Wychowania Fizycznego w SGPiS.

– Interesowałem się wydarzeniami, dlatego postanowiłem je uwiecznić, miałem dostęp do uczelni jako pracownik akademicki – wspomina Guranowski, który posiada imponującą kolekcję zdjęć ze strajków. Na jednym z nich uwiecznił np. desant ze śmigłowca na dach szkoły pożarniczej uzbrojonej grupy milicjantów. 2 grudnia 1981 r. pacyfikowali oni protest podchorążych, którzy nie zgodzili się, aby skierowano ich do tłumienia strajków.

Najobszerniejszej dokumentacji fotograficznej Tadeusz Guranowski dokonał w SGPiS, gdzie strajk trwał od 16 listopada do 8 grudnia. Zorganizowało go Niezależne Zrzeszenie Studentów.

W różnej formie przez ten strajk przewinęło się około 1000 osób. – Mogłem go obserwować jako pracownik uczelni od środka – mówi Guranowski.

Na fotograficznych kliszach uwiecznił życie codzienne na uczelni, m.in. kuchnię polową i miejsca, gdzie znajdowały się łóżka polowe i materace, na których spali protestujący studenci, rozmowy prowadzone przez protestujących z rektorem uczelni, a także spotkania organizowane z działaczami opozycji demokratycznej, m.in. Janem J. Lipskim. W gmachu uczelni przebywał też ks. Wiesław Niewęgłowski – duszpasterz akademicki.

Tadeusz Guranowski sfotografował m.in. spotkanie studentów z działaczem KOR Jackiem Kuroniem oraz dr. hab. Dariuszem Rosatim, który w czasie strajku był I sekretarzem Komitetu Uczelnianego PZPR na SGPiS.

Strajk od środka

Strajkujących odwiedzili też artyści, m.in. Wiesław Gołas, zespół Trzeci Oddech Kaczuchy, Wojciech Młynarski.

– Gmach główny był zamknięty, studentom nie wolno było wychodzić ze strajku bez specjalnej przepustki. Komitet strajkowy zwalniał co pięć dni 20 proc. strajkujących (…). Strajkujący spali w aulach pomiędzy ławkami; na dzień te materace i śpiwory się wygarniało (…). Dużym wyzwaniem organizacyjnym było wyżywienie (…) – wspominał w 40. rocznicę wydarzeń w SGH prof. dr hab. Wojciech Morawski.

Spotkanie strajkujących na SGPiS z Janem Józefem Lipskim

Foto: Tadeusz Guranowski

Strajkujących reprezentował Uczelniany Komitet Strajkowy, na którego czele stał Krzysztof Osiński, a pracowników reprezentowali Tomasz Szapiro i Krzysztof Popowicz.

Według prof. Morawskiego przyjęto formę tzw. strajku czynnego. Polegał on na tym, że uruchomiono dobrowolne zajęcia dla strajkujących studentów.

– Każdy wykładał, co chciał, a studenci przychodzili na wykłady, do kogo chcieli. (…) Studenci niebiorący udziału w strajku, którzy początkowo mówili, że tracimy czas, w pewnej chwili zorientowali się, że na strajku dzieją się różne ciekawe rzeczy (…) zażądali, żeby te wykłady, które są na strajku, były wygłaszane również dla nich, na zewnątrz strajku. I ja sam chodziłem na ul. Wiśniową, żeby im powtarzać to, co tutaj mówiłem – dodał w 2021 r. prof. Morawski.

Władza atakuje

Budynek uczelni został oplakatowany. Ze zdjęć Tadeusza Guranowskiego wynika, że na budynku pojawiły się m.in. hasła „SGPiS zmienia kolor”, „Cele strajku – sprawiedliwe rozwiązanie konfliktu na WSI w Radomiu. Nowa ustawa szkolnictwa wyższego”, „Tajniacy uwaga – na stopień pierwszy przy wejściu”, „Bez Nawrotów Górskiego” (nawiązanie do nazwiska Jerzego Nawrockiego, ówczesnego ministra nauki, szkolnictwa wyższego i techniki, oraz nazwiska jego poprzednika Janusza Górskiego – dop. red.).