Obóz w Trablicach. Kto o nim słyszał?

Śledczy z radomskiej delegatury IPN poszukują świadków zbrodni popełnionych w latach 1942–1944 w obozie pracy przymusowej Służby Budowlanej (Baudienst) we wsi Trablice koło Radomia.

- Mamy bardzo mało informacji na temat funkcjonowania tego obozu. Teraz już nie ma w tej miejscowości żadnych śladów po drewnianych barakach w których mieszkali junacy z tego obozu – mówi nam prokurator Dorota Nowak, która prowadzi w tej sprawie śledztwo w radomskiej Delegaturze IPN.

Z niezwykle szczątkowych informacji wynika, iż w okresie okupacji niemieckiej na terenie miejscowości Trablice został utworzony obóz, w którym byli osadzani więźniowie zmuszani do pracy przy budowie linii kolejowej na trasie Radom – Koluszki. „ Zarówno wobec więźniów obozu, jak też osób uchylających się od służby oraz rodzin junaków stosowany był policyjny terror - odpowiedzialność zbiorowa wobec zbiegów, osadzanie w obozach karnych, rozstrzeliwanie uciekinierów" – informuje Instytut. Prawdopodobnie w obozie tym przebywali mieszkańcy okolicznych miejscowości.

- Świadkowie tych zdarzeń, członkowie rodzin ofiar oraz osoby posiadające informacje dotyczące tej zbrodni proszone są o listowne, telefoniczne, lub osobiste zgłoszenie się do siedziby Delegatury – apeluje prokurator Dorota Nowak.

Baudienst czyli Służba Budowlana została założona wiosną 1940 roku przez Niemców. Do życia powołał ją gubernator Generalnego Gubernatorstwa Hans Frank. „Generalne Gubernatorstwo jest polskim rezerwatem, wielkim polskim obozem pracy" – twierdził Frank już na początku października 1939 r.

Do obozów tych obowiązkowo kierowani byli młodzi ludzie w wieku 18-23 lata, można było do nich wstąpić też na ochotnika po zgłoszeniu się do urzędu pracy. Osobne obozy zostały utworzone dla Polaków, Ukraińców oraz członków tzw. narodu góralskiego (Goralenvolk). Młodzi ludzie pod karą grzywny musieli się rejestrować do służby w Baudienst.

Skierowani do pracy w Służbie Budowlanej od 1942 roku kwaterowani byli w barakach otoczonych drutem kolczastym i strzeżonych głównie przez niemieckich strażników (niekiedy byli nimi także Polacy, lub Ukraińcy). To dlatego, że dochodziło do ucieczek z tych obozów, były one także atakowane przez oddziały partyzanckie w czasie których uwalniano junaków.

Najbardziej spektakularna akcja miała miejsce w październiku 1942 roku, gdy oddział Batalionów Chłopskich ze Zgrupowania Jana Sońty ps. Ośka, wyzwolił obóz w Solcu nad Wisłą, w którym przebywało około 100 junaków (część z nich została w oddziale partyzanckim).

Początkowo służba ta trwała 3 – 6 miesięcy, z czasem przedłużano ją. Robotnicy pracowali m.in. przy budowie dróg, sieci melioracyjnej, na kolei, w fabrykach zbrojeniowych, lotnisk, schronów, sieci energetycznych. Junacy do pracy byli wyprowadzani w szeregu. Mieli jednakowe umundurowanie w kolorze zielonym, furażerki z umieszczonych na nim znakiem Baudienstu czyli trójkątem z wpisaną literą „G" oraz skrzyżowanymi dwoma toporkami.

Z relacji osadzonych w tych obozach przymusowych robotników wynika, że otrzymywali oni głodowe racje żywnościowe (wielu utrzymywało, że do pracy chodzili głodni) i bardzo niskie wynagrodzenie ( 1 zł dziennie). Wśród junaków szerzyły się choroby m.in. gruźlica, tyfus plamisty.

Często dochodziło do ucieczek osadzonych w nich junaków, co spotykało się z ostrą reakcją Niemców. Osoby uchylające się od pracy w Służbie Budowlanej były skazywane na pobyt w ciężkim więzieniu, a nawet na karę śmierci. W przypadku ucieczki junaka wobec innych osadzonych w obozie stosowana była odpowiedzialność zbiorowa. Co dziesiąty junak, był katowany. W kwietniu 1942 roku Frank utworzył w każdym dystrykcie GG karne obozy pracy, przebywający w nich junacy byli m.in. w czasie pracy skuwani pod dwóch kajdanami, zakładano je także na nogi.