Profesor Jerzy Eisler o Marcu '68

Marzec 1968 - pod tym umownym pojęciem kryje się kilka różnych, niekoniecznie ze sobą powiązanych wątków.

Aktualizacja: 06.03.2008 19:02 Publikacja: 06.03.2008 19:01

Profesor Jerzy Eisler o Marcu '68

Foto: Rzeczpospolita

Co więcej, w zależności od tego, kto odwołuje się do Marca, podkreśla przede wszystkim to, co w największym stopniu dotyczy jego samego i środowiska, w którym wtedy się obracał. Zrozumiałe jest więc, że osoby, które po Marcu wyemigrowały z Polski, oraz ich bliscy, którzy pozostali w kraju, najczęściej wspominają haniebną kampanię antysemicką, skrywaną nieudolnie przez czynniki oficjalne pod hasłami antysyjonistycznymi. W takim klimacie w latach 1968 – 1972 wyemigrowało z Polski ponad 15 tys. Żydów i osób żydowskiego pochodzenia.

Dla ludzi, którzy w 1968 r. studiowali, najważniejszy jest zwykle właśnie studencki nurt Marca. W pamięć tych osób najmocniej wryły się wiece, strajki i manifestacje studenckie. Studenci kontestujący w Polsce w 1968 r. występowali pod hasłami wolnościowymi, odwołując się do lewicowej frazeologii. Walczyli o demokratyzację i liberalizację systemu, a także o prawo do życia w prawdzie. Stąd może wzięło się jedno z najbardziej popularnych wówczas haseł: „Prasa kłamie!”.

Z kolei dla ludzi ze świata kultury, nauki i sztuki Marzec nawet po latach jawi się głównie jako pogrom inteligencji. Okres, w którym w środkach masowego przekazu atakowano z niezwykłą brutalnością – wymienianych z nazwiska – pisarzy i naukowców. Cechą wspólną tych wszystkich wystąpień (będących kalką wypowiedzi działaczy partyjnych) było odmawianie atakowanym nie tylko walorów ideowo-moralnych, ale także po prostu zawodowych kwalifikacji.

Genezy wydarzeń marcowych można szukać na przełomie lat 50. i 60. Ekipa Władysława Gomułki zaczęła wtedy coraz wyraźniej odchodzić od bardziej liberalnej polityki z okresu Października ’56. Stopniowo narastały konflikty między intelektualistami a administratorami życia umysłowego w Polsce. Towarzyszyła temu niejawna walka o wpływy i władzę w kierownictwie PZPR. Angażowali się w nią głównie młodsi działacze średniego i niższego szczebla, którzy chcieli awansować kosztem starszych towarzyszy, nierzadko żydowskiego pochodzenia. W swoich planach stawiali oni na nieformalną koterię partyjną grupującą się wokół ministra spraw wewnętrznych gen. Mieczysława Moczara (tzw. partyzantów). Do własnych celów chcieli instrumentalnie wykorzystać młodzież studencką, która zaprotestowała przeciwko administracyjnej decyzji o zdjęciu ze sceny Teatru Narodowego „Dziadów” Adama Mickiewicza.

W obronie kolegów relegowanych w związku z tymi protestami z uczelni studenci zorganizowali 8 marca 1968 r. wiec na dziedzińcu Uniwersytetu Warszawskiego. Zgromadzenie zostało brutalnie rozpędzone pałkami przez przybyły na teren uczelni „aktyw robotniczy” oraz zwarte oddziały MO. Wiec ten zapoczątkował falę solidarnościowych wystąpień studenckich w szkołach wyższych niemal w całej Polsce. Do ulicznych demonstracji i starć z milicją doszło w kilkunastu miastach.

Wystąpieniom młodzieży towarzyszyła kampania antyinteligencka i antysemicka. Wiele osób na eksponowanych stanowiskach usuwano wtedy z partii i z zajmowanych stanowisk. Czystka objęła aparat partyjny i administrację państwową, świat nauki, kultury i sztuki, media, wojsko; wcześniej dokonano jej w aparacie bezpieczeństwa. Polska miała wówczas jednoznacznie złą opinię na Zachodzie. Na jej dalsze pogorszenie wpłynął udział Wojska Polskiego w inwazji na Czechosłowację i stłumieniu Praskiej Wiosny.

? nominał – 10 zł

metal – Ag 925/1000

stempel – lustrzany

średnica – 32 mm

masa – 14,14 g

wielkość emisji – 118 000 szt.(nakład)

Awers: Z prawej strony wizerunek orła ustalony dla godła Rzeczypospolitej Polskiej. U góry z prawej strony półkolem napis: RZECZPOSPOLITA POLSKA. Poniżej orła z prawej strony oznaczenie roku emisji: 2008. U dołu wizerunki: otwartej książki i pod nią zamkniętej książki. Z lewej strony stylizowane wizerunki spadających kartek. Pod prawą łapą orła znak mennicy M/W.

Rewers: Stylizowany wizerunek bramy głównej Uniwersytetu Warszawskiego. Poniżej stylizowana flaga symbolizująca flagę polską oraz stylizowane wizerunki transparentów. U góry półkolem napis: 40. ROCZNICA/MARCA ’68. U dołu stylizowane wizerunki milicjantów i strajkujących studentów.Projektant monety Andrzej Nowakowski

? nominał – 2 zł

metal – stop CuAl5Zn5Sn1

stempel – zwykły

średnica – 27 mm

masa – 8,15 g

wielkość emisji – 1 400 000 szt.(nakład)

Awers: Wizerunek orła ustalony dla godła Rzeczypospolitej Polskiej, po bokach orła oznaczenie roku emisji: 20-08, pod orłem napis: ZŁ 2 ZŁ, w otoku napis: RZECZPOSPOLITA POLSKA, poprzedzony oraz zakończony sześcioma perełkami. Pod lewą łapą orła znak mennicy M/W.

Rewers: Stylizowany wizerunek bramy głównej Uniwersytetu Warszawskiego. U góry wizerunki orła uniwersyteckiego, poniżej stylizowana flaga symbolizująca flagę polską oraz spadające kartki papieru. U dołu pomiędzy murami bramy stylizowane wizerunki transparentów oraz strajkujących studentów. Na dole półkolem napis: 40. ROCZNICA MARCA ’68.

Na boku: Ośmiokrotnie powtórzony napis: NBP, co drugi odwrócony o 180 stopni, rozdzielony gwiazdkami.

Projektant rewersu Andrzej Nowakowski

Projektant awersu Ewa Tyc-Karpińska

Informacje o sposobie nabycia monet na stronie: www.nbp.pl

Monety zostały wyprodukowane w Mennicy Polskiej SA w Warszawie

Historia
Telefony komórkowe - techniczne arcydzieło dla każdego
https://track.adform.net/adfserve/?bn=77855207;1x1inv=1;srctype=3;gdpr=${gdpr};gdpr_consent=${gdpr_consent_50};ord=[timestamp]
Historia
Paweł Łepkowski: Najsympatyczniejszy ze wszystkich świętych
Historia
Mistrzowie narracji historycznej: Hebrajczycy
Historia
Bunt carskich strzelców
Materiał Promocyjny
Bank Pekao wchodzi w świat gamingu ze swoją planszą w Fortnite
Historia
Wojna zimowa. Walka Dawida z Goliatem