Kaukaska młodość ojca chrzestnego

Byłem pewny, że o Stalinie powiedziano już i napisano wszystko. Nic podobnego, a przekonuje o tym Simon Montefiore, autor m.in. cenionej pracy „Stalin. Dwór Czerwonego Cara”, który szczególnie zainteresował się dzieciństwem i młodością Dżugaszwilego, przebadał niespenetrowane dotąd archiwa gruzińskie i tak powstała książka „Młode lata despoty”.

Publikacja: 24.05.2008 03:55

Kaukaska młodość ojca chrzestnego

Foto: Rzeczpospolita

Przynosi ona zgoła inny obraz sowieckiego satrapy niż ten, do którego przywykliśmy. A mniej lub bardziej świadomie powielany jest portret Stalina sporządzony przez jego konkurenta do sukcesji po Leninie Lwa Trockiego, który pisał o swym rywalu ze wzgardą, szkicując wizerunek miernoty, intelektualnego zera, potrafiącego jedynie w zaciszu gabinetów knuć intrygi, a poza tym modelowo wręcz nijakiego. Może i Stalin był taki, ale Dżugaszwili z całą pewnością nie.

Stalin Montefiorego był wyjątkowy. Ukształtował go Kaukaz i tamtejsza kultura przemocy. Od najmłodszych lat uczestniczył w bójkach, walkach i bitwach gruzińskich klanów, odznaczając się determinacją i odwagą. Później – już jako rewolucjonista – prezentował tę samą, islamską wręcz, żarliwość.

Ten fanatyk był w istocie gangsterem. Napadał na banki i statki (!) – był zatem kimś w rodzaju współczesnego pirata – brał udział w wymuszeniach, zabijał i zlecał zabójstwa, skutecznie korumpował służby specjalne. No, młody ojciec chrzestny.

Odebrał wcale niezgorsze klasyczne wykształcenie. Wprawdzie nie ukończył seminarium i nie został popem, jak to sobie wymarzyła jego matka, ale był oczytany, pisał cieszące się popularnością wiersze, ładnie śpiewał – nie tylko psalmy. I – co też zaskakuje – w młodości uganiał się za spódniczkami, miał liczne kochanki i nieślubne dzieci.

Czytelnik musi zadać sobie pytanie: co sprawiło, że Dżugaszwili stał się kimś tak bezprzykładnie okrutnym? Odpowiedź wprost nie pada, ale Montefiore podrzuca pewien trop. Otóż mały Josif był w dzieciństwie bity. Na ulicy i w domu. Katował go ojciec – nałogowy alkoholik, który przepił świetnie prosperujący zakład szewski i żył potem w nędzy, ale tłukła go również matka, skądinąd bardzo kochająca swego jedynego syna. Cięgi, jakie otrzymywał na ulicy, były tylko przedłużeniem przemocy, której doświadczał w rodzinie.

Każdy psycholog powie w takim przypadku: gdyby ten chłopiec nie był tak strasznie bity, stałby się zupełnie innym człowiekiem. Być może, ale wyjątkowość postaci Stalina sprawia, że – zgoła niepoprawnie – ma się ochotę postawić inne pytanie: jakie byłyby skutki, gdyby był bity jeszcze częściej i jeszcze mocniej? Ludzkość nie straciłaby na tym, a może by i zyskała.

Simon Sebag Montefiore - "Stalin. Młode lata despoty, zanim powstał dwór czerwonego cara".

przeł. Maciej Antosiewicz

Świat Ksiażki, Warszawa 2008

Historia
Krzysztof Kowalski: Heroizm zdegradowany
Historia
Cel nadrzędny: przetrwanie narodu
Historia
Zaprzeczał zbrodniom nazistów. Prokurator skierował akt oskarżenia
Historia
Krzysztof Kowalski: Kurz igrzysk paraolimpijskich opadł. Jak w przeszłości traktowano osoby niepełnosprawne
Materiał Promocyjny
Przewaga technologii sprawdza się na drodze
Historia
Kim byli pierwsi polscy partyzanci?
Walka o Klimat
„Rzeczpospolita” nagrodziła zasłużonych dla środowiska