Setki tysięcy przeciw komunie

O opozycyjne doświadczenia zapytał Polaków CBOS. Badania, do których wyników dotarła „Rz", ukazują przede wszystkim skalę oporu przeciw komunie po wprowadzeniu stanu wojennego.

W różnych jego formach uczestniczyło blisko 4,2 proc. Polaków mających obecnie co najmniej 40 lat. Daje to liczbę 800 tys. osób.

Do najczęstszych podejmowanych przez respondentów form oporu po 13 grudnia należał kolportaż wydawnictw niezależnych, a więc wydawanych w podziemiu pism, książek i nagrań. Tym rodzajem działalności zajmowało się choćby sporadycznie 1,6 proc. społeczeństwa (ponad 300 tys. osób). Natomiast kolportażem jednorazowych ulotek czy malowaniem haseł na murach – 1,2 proc.

Mniej więcej jedna osoba na sto była zaangażowana w podziemną działalność związkową.

Do dużo rzadszych form oporu należało nagrywanie i emisja audycji podziemnego radia, a także druk pism i książek drugiego obiegu.

–  To był elitarny krąg osób. Drukarzami i radiowcami byli ludzie, którzy z jednej strony ogromnie ryzykowali, ale też to od ich pracy właśnie w wielkim stopniu zależały społeczne nastroje i zagrzewanie do oporu przeciwko komunistom – podkreśla Wojciech Borowik, dziś prezes Stowarzyszenia Wolnego Słowa, a w latach PRL m.in. drukarz, introligator i współorganizator kolportażu wydawnictw niezależnych, internowany w stanie wojennym.

Większą grupę stanowią ci, którzy w czasach PRL brali udział w zbiorowych wystąpieniach na rzecz odzyskania przez Polskę niepodległości lub respektowania praw człowieka. Tego rodzaju doświadczenia deklaruje co dwunasty ankietowany.

Dane te dotyczą czasu od 1957 r. do 1989 r., z wyłączeniem okresu legalnego działania „Solidarności".

Ilu było opozycjonistów w PRL?

Manifestacje w stanie wojennym przybierały na sile w rocznice wydarzeń historycznych. Do szczególnie dramatycznych i masowych protestów ulicznych doszło np. 3 maja 1983 r . W wielu miastach Polski zorganizowano wówczas manifestacje, po których nastąpiły represje ze strony władz.