Fabryka ciała ludzkiego. Część I

Współcześnie chirurdzy studiują wspólnie z kandydatami na lekarzy innych specjalności. W czasie, kiedy Wesaliusz uczył się w Paryżu, chirurdzy byli oddzieleni od innych specjalizacji. Gilda chirurgów kształciła swoich adeptów poza szkołami medycznymi i razem z balwierzami. Ta grupa stała znacznie niżej od medyków leczących wywarami zielnymi i miksturami. W zasadzie nikt nie rozróżniał ówczesnych cyrulików od chirurgów. Oba zawody używały ostrych noży golarskich i oprócz strzyżenia i golenia zajmowany się usuwaniem wszelkich rodzajów wybroczyn skórnych, guzów, narośli oraz upuszczaniem krwi. W 1516 roku ustalono w Paryżu, że chirurdzy będą zajmować niższą pozycję niż lekarze, których mają jedynie wspierać. Tę pogardę wobec chirurgów miały jednak zmienić wojny.

Ambroise Paré – ojciec nowoczesnej chirurgii

W XV wieku do Europy dotarł proch strzelniczy i pierwsza, mało precyzyjna, ale siejąca spustoszenie broń palna. Ranni na polach bitew nie mieli równych ran ciętych od broni białej, ale rozerwane tkanki od pocisków i odłamków. Tamowanie krwotoku i zszywanie rozerwanych kości, mięśni i naczyń krwionośnych wymagało się już wiedzy anatomicznej. Tą jednak niewielu posiadało. Zatem najprostszym rozwiązanie stosowanym przez ówczesnych balwierzy i chirurgów było polewanie roztrzaskanej rany wrzącym olejem. Tylko nieliczni podejmowali się wyjęcia odłamków lub kul tkwiących głęboko w tkankach. Niemal wszystkie takie próby kończyły się śmiercią rannego. Uważano, że to nie zainfekowana rana powoduje gangrenę i prowadzi do śmierci, ale proch, który zatruwa ciało. Dlatego polewanie ran wrzącym olejem nie służyło jedynie dezynfekcji, o której zresztą nikt wówczas nie miał pojęcia, ale zabiciu owej „trucizny” jaką rzekomo zawierał czarny proch.

Pierwszym, który postanowił opisać rany powstałe od broni palnej był balwierz-chirurg Ambroise Paré  (1510-1590). Mimo że żadnej szkoły nie skończył, dzięki swojej wiedzy i doświadczeniu był chirurgiem aż czterech francuskich królów. W swojej słynnej książce „Ouevres” z 1575 roku opisał rannych, których musiał ratować podczas oblężenia Turynu w 1536 roku. Zwraca on w niej uwagę, że w pewnym momencie skończył mu się olej do zalewania ran. Nie wiedząc jak „odtruć” rannych żołnierzy postanowił polewać ich rany jedynie łagodzącą ból miksturą z żółtka, terpentyny i olejku różanego. Paré był przekonany, że pacjenci, których ran nie polał wrzącym olejem, wkrótce umrą. Jednak ku swojemu zdziwieniu, podczas porannego obchodu zauważył, że w strasznej agonii umierają ci, którym polał rany olejem. Natomiast ci dla których zabrakło oleju powoli wracali do sił. Ten opis jest pierwszym opisanym medycznym badaniem porównawczym. Ambroise Paré doświadczalnie obalił jeden z najgłupszych kanonów ówczesnej chirurgii. Jako pierwszy chirurg opowiedział się także w swoim dziele za użyciem nici, ponieważ odkrył, że rana „zszywania niczym szata” wspaniale się zrasta. Jego odkrycia na polu bitwy przysłużyły się także do sztuki podwiązywania naczyń krwionośnych amputowanych kończyn, co miało także przełożenie na zastosowanie takich metod podczas porodu, szczególnie z zastosowaniem cesarskiego cięcia.  

W 1533 roku Ambroise Paré przybył do paryskiego Hotel-Dieu, najstarszego szpitala na świecie, gdzie w tym czasie praktykował młody flamandzki lekarz Andreas Vesalius. Ich spotkanie miało być bardzo ważne dla rozwoju nauk medycznych.