Rysy na pomniku Lincolna

31 stycznia 1865 roku Ameryka weszła na nowe tory historii. Ludzie, którzy jeszcze dzień wcześniej byli tylko towarem, nagle przeobrazili się w obywateli mogących decydować o przyszłości republiki.

Z naszego europejskiego punktu widzenia był to zatem dzień wielkiego przełomu, milowy krok w realizacji obietnic złożonych przez ojców założycieli w Deklaracji niepodległości. Jednak proste oceny tak złożonych zmian społecznych fałszują rzeczywisty obraz epoki. Niewolnictwo w Ameryce było zjawiskiem bardzo złożonym. Tylko dokładna analiza historyczna materiałów źródłowych pozwala na ocenę skali i podłoża tego zjawiska. Znamienne, że po 18 grudnia 1865 roku, kiedy XIII poprawka weszła w życie, niewielu byłych niewolników zdecydowało się opuścić nieprzyjazny dla nich kraj i powrócić do Afryki. A przecież taka możliwość istniała już od 1817 roku, czyli dziesięć lat po podpisaniu przez prezydenta Thomasa Jeffersona ustawy o zakazie przywozu niewolników z Afryki. Amerykańskie Towarzystwo Kolonizacyjne z Nowego Jorku propagowało wśród wyzwoleńców lub uciekinierów z południa możliwość wyjazdu do Monrowii, stolicy Republiki Liberii – państwa założonego przez byłych niewolników amerykańskich. Dzisiaj Liberia jest jednym z najbardziej skorumpowanych i biednych państw świata.