Szansa na pokazanie kawałka naszych dziejów

W ostatnim roku z inicjatywy Hansa-Gerta Poetteringa dziewięciu europejskich profesorów historii, wśród nich dwoje z Europy Wschodniej: Polak Włodzimierz Borodziej i Węgierka Maria Schmidt, opracowało założenia koncepcyjne Domu Historii Europejskiej. Pomysł ten inspirowany był podobną instytucją poświęconą historii Niemiec w Bonn.

Roboczy dokument, przedstawiający ogólną koncepcję Domu Historii, zaprezentowany Prezydium Parlamentu Europejskiego składa się ze 116 punktów, z których blisko 80 dotyczy treści ekspozycji: od definicji kultury europejskiej po wstąpienie Bułgarii i Rumunii do Unii Europejskiej. Tak jak zazwyczaj w przypadku każdego przekazu o charakterze historycznym i ponadnarodowym, tworzonego przez więcej niż jednego autora, tak i teraz, przyjęto zasadę „piszemy to, co do czego zgadzają się wszyscy”. Zatem według tego konsensusu formułowano poszczególne założenia merytoryczne Domu Historii Europejskiej.

[srodtytul]Językiem Normana Daviesa[/srodtytul]

Jako wiceprzewodniczący Parlamentu Europejskiego miałem okazję dokładnie prześledzić ten dokument, zwracając rzecz jasna szczególną uwagę na fragmenty dotyczące historii naszego kraju. Dowiedziałem się zatem, iż traktat o ochronie mniejszości narodowych (tzw. mały traktat wersalski z 28 czerwca 1919 roku) „stanowił bezpośrednio reakcję na wieloetniczność ludności Polski” (pkt. 54). Z kolei punkt 61 dosadnie opisuje traktat Stalin – Hitler z 23 sierpnia i mówi wprost o IV rozbiorze Polski. W innym miejscu, gdy mowa o II wojnie światowej, przeczytałem o „aneksji Polski przez Armię Czerwoną, a także okupacji naszego państwa przez dwie totalitarne dyktatury” (pkt 62).

Dalej mowa jest, iż w wyniku wojny granice naszego kraju zostały przesunięte na zachód, w związku z czym Polska zyskała ziemie niemieckie, tracąc jednocześnie część wschodnią, która została wcielona do Związku Radzieckiego (pkt 69). Opisując z kolei dzieje powojenne, dokument mówi o represjach sowieckich w obszarze Europy Wschodniej, wymieniając powstanie w NRD oraz inwazję ZSRR na Węgry w 1956 roku. Wspomniana jest także wizyta Willy’ego Brandta w Warszawie.

Dalej cały rozdział poświęcony jest „Solidarności”, pierwszemu w tej części kontynentu niezależnemu związkowi zawodowemu, który pod kierownictwem Lecha Wałęsy otwarcie przeciwstawił się wiodącej roli partii komunistycznej, co w konsekwencji doprowadziło do wprowadzenia stanu wojennego w naszym kraju (pkt 101). Dokument wspomina również o tym, iż odważna postawa „Solidarności” w Gdańsku otrzymała duchowe wsparcie papieża Jana Pawła II. Na zakończenie mowa jest o wstąpieniu naszego kraju do Unii Europejskiej (pkt 111).

Do tej pory takim językiem, mówiąc o Polsce i jej historii, na Zachodzie posługiwał się jedynie Norman Davies!Należy pamiętać, że nie ma takiej wersji dziejów, zwłaszcza najnowszych, która z punktu widzenia państwa i narodu byłaby pełna i w pełni akceptowana przez wszystkich. Przedstawiony dokument nie jest doskonały, ale na pewno stanowi ambitną próbę powołania instytucji o charakterze edukacyjnym, która będzie bardziej ekspozycją interaktywną aniżeli muzeum w tradycyjnym tego słowa znaczeniu. Jej celem ma być refleksja, szukanie w historii państw i narodów tego, co przyczyniało się do budowy tożsamości europejskiej.

[srodtytul]Miejsce pozytywnej refleksji[/srodtytul]

Pomyślmy przez chwilę pozytywnie. Polska w sposób niepodważalny przyczyniała się do budowy historii i obecnego wizerunku naszego kontynentu. Dawniej i dziś tworzyła wartości powszechnie uznawane za europejskie. Oczywiście jako Polak chciałbym takich momentów widzieć więcej. Niektóre ująłbym bardziej dosadnie. Na przykład mówiąc o powstaniu na Węgrzech, z pewnością wymieniłbym wydarzenia poznańskie. Autorzy pominęli także inwazję ZSRR na Polskę w 1920 roku. Takich przykładów jest więcej.

[wyimek]Może to, co dla nas, Polaków, wielkie i ważne, czasami heroiczne, z punktu widzenia Europejczyków nie miało aż tak wielkiego wpływu na historię Starego Kontynentu[/wyimek]

Dyskutując na ten temat, musimy rozstrzygnąć kilka podstawowych dylematów. Czy w obecnej wersji powstanie tej instytucji opłaci się Europie i jej mieszkańcom? Czy opłaci się Polakom? Należy się także zastanowić, jak zareagujemy na protesty innych krajów. Można również przewrotnie zapytać, dlaczego jest o nas tak mało. Czy dzieje się to w wyniku antypolskiego spisku lub może tak właśnie jesteśmy postrzegani? Może to, co dla nas wielkie i ważne, czasami heroiczne, z punktu widzenia Europejczyków nie miało aż tak wielkiego wpływu na historię kontynentu.