Reklama
Rozwiń
Reklama

7 tysięcy bojowców PPS

Uratowali ideę zbrojnego ruchu, która byłaby zabita, zniszczona zupełnie bez walki...

Publikacja: 25.03.2009 10:03

Latem 1906 roku panna Kozłowska wynajęła mieszkanie na ulicy Natolińskiej w Warszawie. Gdy tylko się wprowadziła, pewien rosyjski oficer spoliczkował niemieckiego wicekonsula w Warszawie. Panna Kozłowska naprawdę nazywała się Wanda Krahelska i należała do Organizacji Bojowej PPS, zaś rosyjski mundur założył członek bojówki Michał Trzos. Na Natolińskiej mieszkał ów niemiecki dyplomata. Zniewaga, jakiej doznał, wymagała, by w jego domu pojawił się z przeprosinami generał gubernator warszawski Gierogij Skałon. Gdy 18 sierpnia 1906 roku wiozący go powóz przejeżdżał pod oknami wynajmowanego mieszkania, Krahelska i towarzysząca jej Zofia Owczarkówna rzuciły trzy bomby. Ale tylko jedna wybuchła. Skałon ocalał.

Zamach ten był jedną z najbardziej znanych akcji bojowców PPS. Jerzy Pająk w książce o organizacjach bojowych w Królestwie Polskim podaje, że bojówki PPS dokonały w latach 1905 – 1907 ponad 2200 akcji. Bojowcy pod dowództwem Tomasza Arciszewskiego dokonali w lipcu 1906 r. udanego zamachu na generała żandarmerii Andreja Markgrafskiego. Podczas krwawej niedzieli 15 sierpnia 1906 roku w kilkunastu miastach Królestwa zginęło lub zostało rannych około 80 przedstawicieli władz rosyjskich.

Słynna była akcja uwolnienia dziesięciu więźniów politycznych zagrożonych karą śmierci z warszawskiego więzienia w kwietniu 1906 r., przeprowadzona przez Jana Jura Gorzechowskiego. Zjawił się na Pawiaku przebrany w mundur oficera żandarmerii, w otoczeniu także przebranych bojowców, jako baron Budberg, mający przewieźć więźniów do Cytadeli.

Dla zdobycia pieniędzy na działalności partii i bojówki organizowane były akcje ekspropriacyjne (tak zwane eksy) – napady na wagony pocztowe przewożące pieniądze i kasy powiatowe. Ostatnią głośną akcją był napad na pociąg pocztowy pod Bezdanami w 1908 roku.

Piłsudski, który stał na czele Wydziału Bojowego OB PPS, nie był zwolennikiem terroru indywidualnego. Kilka lat po rewolucji 1905 – 1907 roku stwierdził, że terror jest bronią słabych, świadczącą o bezradności. Uważał, że powinno się raczej uderzać w symbole panowania rosyjskiego. Nic nie wyszło jednak z planów wysadzenia w powietrze wielkiego prawosławnego soboru w centrum Warszawy, którego wyniosła dzwonnica dominowała nad miastem.

Reklama
Reklama

„Główną zasługą Organizacji Bojowej było uratowanie idei zbrojnego ruchu, która byłaby zabita, zniszczona zupełnie bez walki. W społeczeństwie zapanowałoby niepodzielnie przekonanie o zupełnej niemożliwości walki zbrojnej” – twierdził Piłsudski.

Przez szeregi bojówek PPS przewinęło się ponad 7 tysięcy ludzi. W większości byli to robotnicy i rzemieślnicy. Prawie 300 bojowców zostało straconych z wyroku carskich sądów. Byli wśród nich m.in. Stefan Okrzeja, Henryk Baron, Józef Montwiłl-Mirecki.

Już w 1909 r., a więc wtedy, gdy jeszcze działała Organizacja Bojowa, Andrzej Strug napisał „Dzieje jednego pocisku”, powieść o bojowcach. Na jej motywach Agnieszka Holland nakręciła w 1980 film „Gorączka”. W 1931 r. powstał film „Dziesięciu z Pawiaka” przedstawiający brawurową akcję bojowców.

Latem 1906 roku panna Kozłowska wynajęła mieszkanie na ulicy Natolińskiej w Warszawie. Gdy tylko się wprowadziła, pewien rosyjski oficer spoliczkował niemieckiego wicekonsula w Warszawie. Panna Kozłowska naprawdę nazywała się Wanda Krahelska i należała do Organizacji Bojowej PPS, zaś rosyjski mundur założył członek bojówki Michał Trzos. Na Natolińskiej mieszkał ów niemiecki dyplomata. Zniewaga, jakiej doznał, wymagała, by w jego domu pojawił się z przeprosinami generał gubernator warszawski Gierogij Skałon. Gdy 18 sierpnia 1906 roku wiozący go powóz przejeżdżał pod oknami wynajmowanego mieszkania, Krahelska i towarzysząca jej Zofia Owczarkówna rzuciły trzy bomby. Ale tylko jedna wybuchła. Skałon ocalał.

Reklama
Historia
Kongres Przyszłości Narodowej
Materiał Promocyjny
Bank Pekao uczy cyberodporności
Historia
Prawdziwa historia agentki Krystyny Skarbek. Nie była polską agentką
Historia
Niezależne Zrzeszenie Studentów świętuje 45. rocznicę powstania
Historia
Którędy Niemcy prowadzili Żydów na śmierć w Treblince
Materiał Promocyjny
Stacje ładowania dla ciężarówek pilnie potrzebne
Historia
Skarb z austriackiego zamku trafił do Polski
Materiał Promocyjny
Transformacja energetyczna: Były pytania, czas na odpowiedzi
Reklama
Reklama