Historia kanałem płynąca

Budowa kanałów była wielkim wyzwaniem inżyniersko-logistycznym i tylko scentralizowane państwa mogły się na nią poważyć. Tak było w antycznej Mezopotamii, gdzie sieć kanałów służyła do nawadniania pól oraz do żeglugi, łącząc rzeki Tygrys i Eufrat. Jednak największą rolę kanały odgrywały w Egipcie. Sławę zyskał tzw. Kanał Faraonów, łączący Nil z Morzem Czerwonym, którego budowę Herodot przypisywał Nechonowi II na przełomie VI i VII wieku p.n.e. W trakcie prac miało zginąć aż 120 tys. robotników! Budowę najprawdopodobniej dokończył perski król Dariusz I po podbiciu Egiptu ok. 518 roku p.n.e. Herodot tak opisał ten kanał: „jego długość wynosi cztery dni żeglugi, a wszerz został on tak wykopany, że dwie triremy pędzone wiosłami mogły płynąć obok siebie". Przy okazji zawieruch dziejowych szlak zasypywały pustynne piaski, potem był odbudowywany.

Do osiągnięć Chińczyków należy Wielki Kanał liczący ponad 2000 km. Biegnąc z Pekinu, przecinał wielkie rzeki Huang He i Jangcy, aby osiągnąć swój koniec w rzeczno-morskim porcie Hangzhou. Pierwszy 85-kilometrowy odcinek zbudowano w 495 roku p.n.e., podczas gdy ostatnie partie ponad półtora tysiąclecia później, za panowania mongolskiej dynastii Yuan. W 984 roku pojawiły się na nim budowle, bez których dziś trudno wyobrazić sobie nowoczesne kanały czy żeglowne rzeki. Zamykane z dwóch stron wrotami śluzy komorowe pozwalają pokonać statkom i łodziom różnice poziomów wody w różnych częściach szlaku. Zastąpiły one prymitywne przegrody w rodzaju jazów czy spławne pochylnie. W XIX wieku Wielki Kanał uległ dewastacji. Obecnie wykorzystuje się tylko jego południową część.

Pierwsze śluzy w Europie pojawiły się w 1373 roku w Holandii. Głównym przeznaczeniem holenderskich kanałów była irygacja terenów nadmorskich, wkrótce jednak zaczęły powstawać szlaki tworzone z myślą o żegludze, jak 94-kilometrowy kanał Stecknitz – Delvenau wybudowany w latach 1390 – 1398. Dzięki 17 drewnianym śluzom pozwalał przepłynąć z Bałtyku na Morze Północne bez konieczności pokonywania Cieśnin Duńskich.

We Włoszech zmodernizowano kanał Naviglio Grande, co umożliwiło dowóz marmurowych bloków znad jeziora Maggiore do budowy katedry w Mediolanie. Ze względu na konieczność pokonania 30-metrowej różnicy poziomów również tutaj posłużono się licznymi śluzami. Leonardo da Vinci wprowadził zaś w miejsce wrót śluz zamykających się na podobieństwo gilotyny dwudzielne wrota schodzące się pod niewielkim kątem. Ze względu na różnicę wysokości lustra wody w śluzie i na zewnątrz ciśnienie wody je domykało. Po wyrównaniu poziomu wody za pomocą specjalnych zastawek we wrotach te ostatnie swobodnie się otwierały.

We Francji w 200 lat połączono Morze Śródziemne z Atlantykiem. Na ukończonym w 1642 roku szlaku łączącym Sekwanę z Loarą wybudowano sześciostopniową śluzę, by umożliwić pokonanie 20 m różnicy poziomów.

40 lat później ukończono Kanał Langwedocki (inaczej Południowy – Canal du Midi). Na 240-kilometrowym szlaku ulokowano 91 śluz, które umożliwiały pokonanie 190 m różnicy poziomów. W trzech miejscach szlak przekraczał doliny rzeczne akweduktami, z których najdłuższy miał 90 m długości. Aby pokonać wzgórze, pierwszy raz kanał poprowadzono 170-metrowym tunelem.