Laboratorium pieriestrojki

Polska pieriestrojka i droga do transformacji rozpoczęła się już w połowie lat 80. Najpierw była napisana wiosną 1985 roku w areszcie śledczym w Gdańsku książka Adama Michnika „Takie czasy… rzecz o kompromisie”, w której pojawił się pomysł dialogu z władzą i „autentycznego wyboru do Sejmu 30 procent spośród deputowanych”. Wizjonerski pomysł Michnika zrealizowano po zaledwie czterech latach…

W lipcu 1986 roku władze PRL przyjęły ustawę amnestyjną, dzięki której 12 przywódców podziemia wyszło na wolność (ogółem zwolniono ponad 200 więźniów politycznych). We wrześniu 1986 roku Lech Wałęsa powołał jawną strukturę zdelegalizowanego związku – Tymczasową Radę „Solidarności”, skupiającą liderów solidarnościowego podziemia. Nieco później, ale także jesienią 1986 roku, Wałęsa oraz wspierająca go grupa intelektualistów (m.in. Jerzy Turowicz, Bronisław Geremek i Stefan Bratkowski) wystąpili o zniesienie sankcji gospodarczych nałożonych przez Stany Zjednoczone na PRL po wprowadzeniu stanu wojennego. Mimo szalejącej cenzury apel ten bez problemu opublikowano na łamach „Tygodnika Powszechnego”. Był to wyraźny sygnał, że także ludzie reżimu i „konstruktywnej opozycji” mogą realizować podobne cele.