Do Izraela z bohaterami

Ekspozycja, która zostanie dziś otwarta w Instytucie Studiów nad Holokaustem Massua w pobliżu Tel Awiwu, to pierwsze tego typu przedsięwzięcie w historii. Wystawa „Polacy ratujący Żydów w czasie Zagłady” jest poświęcona pomocy udzielanej ludności żydowskiej przez polskich sąsiadów w Małopolsce w latach 1939 – 1945.

[srodtytul]Przełamywanie stereotypu[/srodtytul]

– Od 1968 roku i antysemickiej nagonki komunistycznych władz dialog polsko-żydowski został właściwie zamrożony aż do 1989 roku. Chcemy teraz nadrobić te stracone trzy dekady – mówi „Rz” prezes IPN Janusz Kurtyka, który osobiście otworzy wystawę. – Oczywiście nie negujemy tego, że podczas wojny byli w Polsce szmalcownicy. Chcemy jednak poinformować Izraelczyków o tym, że tysiące Polaków zachowywały się zupełnie inaczej. Ratowali Żydów.

Wielu Izraelczyków nadal bowiem uważa, że Polacy podczas wojny nie zdali egzaminu. Mordowali i wydawali Niemcom żydowskich sąsiadów. – Całe szczęście ten negatywny stereotyp w ostatnich latach został przełamany. Izraelczycy dowiadują się coraz więcej o Polakach, którzy pomagali Żydom. Wystawa IPN to kolejny krok we właściwym kierunku – mówi „Rz” prof. Israel Gutman z instytutu Yad Vashem w Jerozolimie, były więzień Auschwitz.

Zwiedzający wystawę będą się mogli dowiedzieć m.in. o rodzinie Ulmów z miejscowości Markowa. 24 marca 1944 r. zamordowano ją za udzielenie schronienia Żydom. Zginęli wszyscy – ojciec, ciężarna matka i szóstka małych dzieci. Wraz z nimi niemieccy żandarmi zastrzelili ukrywanych przez nich Żydów.

Podczas otwarcia wystawy odbędzie się promocja książki na temat zbrodni w Markowej autorstwa historyka IPN Mateusza Szpytmy. Wydana po angielsku „Risk of Survival” (Ryzyko przetrwania) została przeznaczona na rynek izraelski i anglosaski.

– W książce ukazałem, jak straszliwą cenę płacili Polacy za pomaganie Żydom. Oprócz rodziny Ulmów Niemcy zamordowali z tego powodu około 1000 naszych rodaków. A mimo to wiele osób podejmowało to ryzyko – mówi „Rz” Mateusz Szpytma.

[srodtytul]Narażając życie[/srodtytul]

Ocenia się, że podczas wojny Żydów ukrywało co najmniej 30 tys. Polaków. Wsparcia udzielały im również Kościół katolicki oraz Państwo Podziemne. Niemcy za pomaganie Żydom wprowadzili karę śmierci. – Dlaczego więc tyle osób się na to decydowało? Potrzeba pomocy bliźniemu była dla nich najwyraźniej silniejsza niż obawa o własne życie – podkreśla Szpytma.

Według prof. Gutmana z Yad Vashem polscy Sprawiedliwi Wśród Narodów Świata są wielkimi bohaterami.

– I było to bohaterstwo najwyższej próby. Możecie być z tych ludzi dumni – powiedział „Rz”. – Pamiętam, jak kiedyś, wiele lat po wojnie, brałem udział w spotkaniu rodziny polskich Sprawiedliwych z rodziną ocalonych przez nich Żydów. Żydzi byli wzruszeni do łez i powiedzieli swoim dzieciom: popatrzcie, to jest wasza druga matka i wasz drugi ojciec. Gdyby nie oni, was by nie było.