Wstrząs pod wyspą Honsiu. Czego uczy nas sejsmologia?

Podobno widzom thrillera „Trzęsienie ziemi” z 1974 r. zdarzały się omdlenia i zawały serca z emocji, zwłaszcza w salach kinowych, gdzie producent wstawił mechanizm do potrząsania widownią... Obietnica śmiertelnego strachu była chwytem marketingowym, za to młodzież konała ze śmiechu z pretensjonalnych dialogów – a wiemy, że w hollywoodzkiej produkcji zawsze pada z ekranu pogłębiona refleksja. Wówczas specjalnym kultem cieszył się cytat: „Trzęsienia ziemi budzą w niektórych ludziach najgorsze instynkty”. Zaznaczam, że wesołość była z gruntu niesłuszna: gdyby Amerykanie znali historię (zwłaszcza świeżo pokonanego wroga), chętniej by popadli w zadumę niż płochą wesołość.

Jest o czym myśleć, bo trzęsienia ziemi zdają się tajemniczym zjawiskiem. Niedawno naukowcy z Krakowa odkryli dziwny, bo nieoczywisty, związek natężenia promieni kosmicznych i aktywności skorupy ziemskiej; jeszcze nie wiemy, jak owe zjawiska na siebie wpływają, lecz stwierdzono wzrost bombardowania cząstkami przed wstrząsem sejsmicznym. Szkoda, że pomiaru nie prowadzono przed wiekiem, bo jeśli nauka potwierdzi odkrycie, to 100 lat temu świat nurzał się w kosmicznym promieniowaniu jak bryczka Mickiewicza w akermańskich łopianach.

Trzęsienie ziemi karą szintoistycznych bogów

Łaknące katastrof media epatują byle kołyszącym się żyrandolem, bo mocniejsze niż 5 stopni Richtera tąpnięcie zdarza się jedno na lata. Ale między lutym i marcem 1923 r. odnotowano osiem (tylko tam, gdzie prowadzono pomiary) ekstremalnych lub gwałtownych trzęsień ziemi na całym świecie – od Kolumbii i Ekwadoru, po Iran, Rosję i Chiny. Po uderzeniu w Seczuan i Kamczatkę z siłą 6,8 w skali Richtera (szczęśliwie w rejonach mniej zaludnionych) fala wstrząsów od kwietnia malała, choć tylko mamiła spokojem.

Czytaj więcej

Historia świata

Kult religijny pod Etną. Mussolini, święty Idzi i wulkanologia

16 czerwca 1923 r. eksplodował bok starego krateru Etny, ponad tysiąc metrów poniżej szczytu. Naw...

W samo południe, 1 września 1923 r., pod wyspą Honsiu zdarzył się wstrząs o amplitudzie 8,1 stopnia, a skala kończy się na 9 – wyżej są już tylko kataklizmy globalne. W kilka minut Tokio i Jokohama złożyły się jak karciane domki; szczęśliwie epicentrum pod lądem zredukowało efekt tsunami do 10-metrowej fali, jednak spustoszenia były ogromne. Zmiany prądów oceanicznych dotarły pod Kalifornię, gdzie eskadrę siedmiu amerykańskich okrętów wbiły w mieliznę.

Według nowego, najbardziej wyważonego raportu, ponad 100 tys. osób straciło życie, choć zwalone budynki nie są jedynym zabójcą. Większość ofiar zginęła w gwałtownych pożarach; łatwo przewidzieć skutki zniszczenia przewodów gazowych i elektrycznych w lesie drewnianych domów, zmienionych w pryzmę suchego opału. Na to zerwał się tajfun, więc wiatr tworzył burze ogniowe jak po amerykańskim bombardowaniu w 1945 r. Tylko w centrum stolicy wir ognia wchłonął naraz 38 tys. istnień.

Mimo to – o ile dane można uznać za miarodajne – co dziesiąta ofiara została... zamordowana. Dla konserwatystów trzęsienie ziemi było karą szintoistycznych bogów za zdradę tradycji, lecz tłum znacznie bliżej znalazł odpowiedzialnych. Winni byli Koreańczycy, masowo przybywający za pracą, odkąd Japonia anektowała półwysep w 1910 r. Wprawdzie mieli Japończyków za okupantów, lecz znaleźli szansę ucieczki przed nędzą do przemysłowego Nipponu – nawet z trzeciorzędnym statusem społecznym i podejrzliwością mieszkańców. Uznano, że to Koreańczycy wzniecają i podtrzymują pożary – z zemsty, a może nawet jako wstęp do powstania.

Polowanie na Koreańczyków bez szans ucieczki i rządowej pomocy

Co więcej, obcy „zatruli studnie”, bo woda stała się mętna od wstrząsów. Trwało polowanie bez szans ucieczki i rządowej pomocy, gdyż policja sama uczestniczyła w pogromie. Ponieważ Koreańczyków demaskowała nieznajomość języka, wraz z nimi do jednego wora trafili Chińczycy i Japończycy mówiący prowincjonalnym dialektem, bo nikt nie brnął w niuanse wobec śmiertelnego niebezpieczeństwa – według ostrożnych danych w samosądach po trzęsieniu ziemi wymordowano od 6 do 10 tys. osób.

Czytaj więcej

Historia

Klasztor Monte Cassino – historia zagłady

Po blisko ośmiu dekadach wciąż nie ma jasności, kto zdecydował o zniszczeniu klasztoru Monte Cass...