Uniwersał Połaniecki – amerykański sen o wolności

Zgaszony bagnetami rosyjsko-pruskimi ogień wolności był nie tylko przykładem ogromnego wysiłku militarnego, który – niestety, pomimo początkowych sukcesów i dużego poparcia społecznego zwłaszcza chłopów i mieszczan – nie doprowadził do obrony niepodległości. Stanowił także wskazówkę, że odzyskanie niepodległości może być zrealizowane jednocześnie z reformami zapewniającymi odpowiednie prawa dla jej obywateli.

Polskie elity końca XVIII w. na przywódcę powstania desygnowały Tadeusza Kościuszkę, wybitną postać wywodząca się ze średniej szlachty, który zasłynął w walce o wolność Amerykanów. Jego popularność miała swoje źródło nie tylko w jego bohaterskiej postawie, jaką zaprezentował w okresie wojny polsko-rosyjskiej 1792 r. w obronie Konstytucji 3 maja 1791 r., ale wpływ na nią miała przede wszystkim zwycięska wojna kolonistów brytyjskich w Ameryce przeciwko Królestwu Wielkiej Brytanii, która była szeroko komentowana i pozytywnie odbierana wśród Polaków. Zwycięstwo kolonistów i proklamacja niepodległości Stanów Zjednoczonych Ameryki spotkało się z aprobatą Polaków – w przeciwieństwie do przebiegu rewolucji francuskiej, która z uwagi na jej radykalizm budziła nie tylko mieszane uczucia, ale i obawę o jej ekspansję na inne kraje Europy, w tym i na szukającą „sposobu” na obronę niepodległości Polskę.