Historyczny symbol Sierpnia '80 w centrum niezgody

Basil Kerski, dyrektor Europejskiego Centrum Solidarności w Gdańsku, który w piątek powinien oddać tablice z 21 postulatami do Narodowego Muzeum Morskiego, zwraca uwagę na niepewność dotyczącą praw autorskich. – Nie ma jasności, kto do nich ma prawa – mówi „Rzeczpospolitej".

Z opinii prawnej przygotowanej na zlecenie ECS przez prof. Ewę Nowińską oraz dra Jakuba Chwalbę z Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego wynika, że tablice z postulatami można zaliczyć do „kategorii utworów plastycznych", zatem osoby, które stworzyły ten utwór, są jego twórcami.

„Obu Autorom przysługują tak prawa osobiste, jak i majątkowe do utworu plastycznego. Ocena ta jest uzasadniona tym, iż brak jest jakichkolwiek informacji o tym, iż Autorzy w sposób zgodny z prawem udostępnili prawa do korzystania z utworu osobom trzecim na podstawie odpowiedniej czynności prawnej" – uważają autorzy opinii.

Postulaty ułożył i nadał im ostateczny kształt jeden z liderów sierpniowego strajku w Stoczni Gdańskiej Bogdan Borusewicz, a spisywała Alina Pieńkowska. Mowa była m.in. o prawie do działalności związkowej, strajku, podwyżkach, zaprzestaniu represji wobec strajkujących, ale też wprowadzeniu wolnych sobót.

Na dwóch sklejkach postulaty wypisali członkowie Ruchu Młodej Polski Aram Rybicki oraz Maciej Grzywaczewski. Pomagał im Sławomir Rybicki, młodszy brat Arama, dzisiaj senator Platformy Obywatelskiej.

Grzywaczewski i Rybicki znaleźli na terenie zakładu sklejkowe płyty, ołówek stolarski, pędzle i farbę. Z własnej inicjatywy wykonali napisy, po czym wywiesili tablice na widok publiczny przy Bramie nr 2 Stoczni Gdańskiej.

W czasie konferencji prasowej zorganizowanej w grudniu 2019 r. Grzywaczewski poinformował, że po zasięgnięciu opinii prawnej on oraz spadkobiercy po Arkadiuszu Rybickim (zginął w katastrofie smoleńskiej), czyli Małgorzata Rybicka, Magdalena Rybicka i Antoni Rybicki, są właścicielami tablic.

Dodał wtedy, że te tablice powinny być „eksponowane w miejscu, które się do tego najbardziej nadaje, gdzie każdy będzie mógł przyjść i je obejrzeć". Jego zdaniem nie powinny stać się one elementem bieżącej polityki.

Dlaczego zwrotu tablic od ECS domaga się Narodowe Muzeum Morskie?

Po zakończeniu strajku w stoczni Maciej Grzywaczewski jako dyrektor biura NSZZ Solidarność użyczył je na wystawę poświęconą pierwszej rocznicy strajków sierpniowych zorganizowanej w ówczesnym Centralnym Muzeum Morskim w Gdańsku. Według niego nie było wtedy mowy o przenoszeniu ich tam na stałe czy sprzedaży. Po wprowadzeniu stanu wojennego część pamiątek z wystawy zarekwirowała Służba Bezpieczeństwa, ale sklejki z tekstem 21 postulatów zostały ukryte. „Na strychu swojego domu przechowywał je – zgodnie z zasadami konspiracji, nie informując o tym osób trzecich za wyjątkiem kierowcy – Wiesław Urbański, konserwator zabytków w muzeum" – czytamy w opinii prawnej. Co ciekawe, SB zarekwirowała kopie tych tablic i do dzisiaj ich nie odnaleziono.

Po upadku komunizmu w 1989 r. tablice zostały wpisane do Inwentarza Archiwum Akt Pisanych prowadzonego przez muzeum morskie.