Reklama
Rozwiń
Reklama

Zamknięte wspólnoty

Wobec narastającej, również ze strony Kościoła, presji, by wyrzucić Żydów poza nawias społeczeństwa, na porządku dziennym zaczęła stawać sprawa odizolowania ich od chrześcijańskiego otoczenia.

Publikacja: 14.04.2008 02:06

Zamknięte wspólnoty

Foto: Żydowski Instytut Historyczny

Przepisy dotyczące przymusowego osiedlania Żydów w specjalnie do tego wyznaczonych miejscach uchwalił już w 1213 r. Sobór Laterański IV. Wprowadzenie tych norm w życie było tym łatwiejsze, że spotkało się z akceptacją ze strony samych Żydów. Zgoda na odcięcie od świata zewnętrznego wynikała w dużym stopniu z łatwiejszego organizowania sobie życia codziennego zgodnego z nakazami judaizmu przez wspólnotę mieszkającą razem. To wspólne zamieszkiwanie odsuwało ryzyko asymilacji, np. poprzez małżeństwa mieszane.

Zgoda na odcięcie od świata zewnętrznego wynikała w dużym stopniu z łatwiejszego organizowania sobie życia codziennego zgodnego z nakazami judaizmu przez wspólnotę mieszkającą razem

Przykre doświadczenia z przeszłości (pogromy i wypędzenia) umacniały więzi w obrębie społeczności żydowskiej

W większości miast zamieszkiwali początkowo stosunkowo niewielki obszar, zazwyczaj położony po obu stronach ulicy, która otrzymywała z czasem nazwę Żydowskiej. Wraz ze wzrostem populacji teren ten powiększał się, z czasem tworząc dzielnicę żydowską. Rytm życia codziennego i świątecznego regulowały tu przepisy religijne i żydowska obyczajowość. W dużym stopniu dzielnice te pozostawały zamkniętą enklawą otoczoną przez chrześcijańską większość. Przykre doświadczenia z przeszłości (pogromy i wypędzenia) umacniały więzi w obrębie społeczności żydowskiej.

Powszechną praktyką było wskazywanie przez właściciela miasta (w przypadku miast królewskich – przez monarchę) terenu, na którym mogą się osiedlać Żydzi

Reklama
Reklama

Termin getto na określenie żydowskiej części miasta pojawił się późno, bo dopiero w XVI w. Z czasem niektóre z tych dzielnic otrzymały od monarchy przywilej de non tolerandis christianis, który zabraniał osiedlania się w ich obrębie chrześcijan. Częściej jednak mieszczaństwo chrześcijańskie, by chronić swoje interesy ekonomiczne, występowało o odwrotny zakaz – de non tolerandis Iudaeis, czyli zakaz zamieszkiwania na terenie miasta Żydów. Na ziemiach polskich ten ostatni „przywilej” upowszechnił się dopiero w XVI w.

Dziś w Polsce istnieje osiem gmin żydowskich oraz siedem filii tych gmin skupionych w Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich (ZGWŻ) w RP.

Powszechną praktyką było wskazywanie przez właściciela miasta (w przypadku miast królewskich – przez monarchę) terenu, na którym mogą się osiedlać Żydzi. Jednak w praktyce polskiej zapisów tych nie przestrzegano rygorystycznie. Na porządku dziennym było zamieszkiwanie najbogatszych żydowskich kupców w reprezentacyjnych punktach miasta.

Kahał (hebrajskie kehilla – zgromadzenie, gmina) to wyrażenie z języka jidysz oznaczające gminę, formę organizacji społeczności żydowskiej. Żydzi otrzymywali w średniowieczu od królów i książąt opiekę oraz prawo do niezależności od władz miasta, czyli do wewnętrznej autonomii. W ramach kahału obowiązywało ich prawo żydowskie, tradycyjne, oparte na Torze i jej wykładni Talmudzie. Wywodziło się ono w prostej linii ze starożytnego prawa ukształtowanego w Judei w czasach Drugiej Świątyni i bezpośrednio po jej zburzeniu w 77 r. po Chrystusie. Gmina żydowska miała zarząd liczący od sześciu do 50 osób wybierany na rok. Zarządzał on mieniem gminy, finansami, ustanawiał i egzekwował podatki od swoich obywateli, zapewniał im opiekę i sprawował jurysdykcję. W gminie działał sąd, w którego skład wchodził rabin jako przewodniczący i przedstawiciele starszyzny. Rozstrzygał on sprawy wewnętrzne pomiędzy obywatelami, wydawał orzeczenia w sprawie przestrzegania przepisów religijnych itp. Gmina posiadała bożnicę (czyli synagogę), domy modlitwy (bejt midrasze), łaźnię rytualną (mykwę) oraz cmentarz (bejt almin, bejt olam). Do wykonywania funkcji religijnych powoływano specjalne osoby, z którymi zawierano umowę na okres od roku do trzech lat. Należeli do nich: rabin, szochet (rzezak rytualny), chazan (kantor), szames i inni.

Kahał był jakby miastem w mieście. Zapewniał życie zgodne z przepisami prawa talmudycznego i wymagał świadczeń na rzecz ogółu. Reprezentował, poprzez swoich przedstawicieli, społeczność żydowską danego obszaru w kontaktach z władzą królewską, książęcą, dziedzicem, Kościołami wyznań chrześcijańskich i w ogóle ze światem nieżydowskim.

Dziś w Polsce istnieje osiem gmin żydowskich oraz siedem filii tych gmin skupionych w Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich (ZGWŻ) w RP. Największe z nich funkcjonują w Warszawie, Krakowie i Łodzi. Do ZGWŻ nie należą: Gmina Wyznaniowa Starozakonnych w RP, Niezależna Gmina Wyznania Mojżeszowego, Izraelicka Niezależna Gmina Wyznaniowa w Poznaniu i Żydowska Gmina Reformowana w Gdańsku.

Reklama
Reklama

Przepisy dotyczące przymusowego osiedlania Żydów w specjalnie do tego wyznaczonych miejscach uchwalił już w 1213 r. Sobór Laterański IV. Wprowadzenie tych norm w życie było tym łatwiejsze, że spotkało się z akceptacją ze strony samych Żydów. Zgoda na odcięcie od świata zewnętrznego wynikała w dużym stopniu z łatwiejszego organizowania sobie życia codziennego zgodnego z nakazami judaizmu przez wspólnotę mieszkającą razem. To wspólne zamieszkiwanie odsuwało ryzyko asymilacji, np. poprzez małżeństwa mieszane.

Pozostało jeszcze 89% artykułu
Reklama
Historia
Wielkie Muzeum Egipskie otwarte dla zwiedzających. Po 20 latach budowy
Materiał Promocyjny
Czy polskie banki zbudują wspólne AI? Eksperci widzą potencjał, ale też bariery
Historia
Kongres Przyszłości Narodowej
Historia
Prawdziwa historia agentki Krystyny Skarbek. Nie była polską agentką
Historia
Niezależne Zrzeszenie Studentów świętuje 45. rocznicę powstania
Materiał Promocyjny
Urząd Patentowy teraz bardziej internetowy
Historia
Którędy Niemcy prowadzili Żydów na śmierć w Treblince
Reklama
Reklama
REKLAMA: automatycznie wyświetlimy artykuł za 15 sekund.
Reklama