Ocaleni ocalają pamięć i kulturę

[srodtytul]Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Żydów[/srodtytul]

Najliczniejszą i najważniejszą świecką organizacją jest Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Żydów w Polsce, którego władze krajowe mają swoją siedzibę w Warszawie przy pl. Grzybowskim. Organizacja powstała – na mocy decyzji władz PZPR w 1950 r., kiedy w kraju zapanowała tendencja unifikacyjna i likwidacja wszystkich niekontrolowanych w pełni organizacji – z połączenia Centralnego Komitetu Żydów Polskich i Żydowskiego Towarzystwa Kulturalnego. Przemiany ustrojowe i ekonomiczne lat 90. stworzyły towarzystwu nowe możliwości działania, w tym także na arenie międzynarodowej. Z roli obserwatora TSKŻ stał się pełnoprawnym członkiem Światowego Kongresu Żydów i Europejskiego Kongresu Żydów, nawiązano ściślejsze kontakty z takimi organizacjami żydowskimi, jak European Council of Jewish Community we Francji, Yad Vashem i World Zionist Organisation w Izraelu.

Towarzystwo posiada 17 oddziałów terenowych w Warszawie, Wrocławiu, Łodzi, Katowicach, Bielsku-Białej, Gliwicach, Żarach, Wałbrzychu, Częstochowie, Lublinie, Szczecinie, Gdańsku, Krakowie, Legnicy, Bytomiu, Dzierżoniowie i Poznaniu. W Śródborowie pod Warszawą prowadzi ośrodek wypoczynkowo-szkoleniowy.

Celem towarzystwa jest zaspokajanie potrzeb kulturalnych społeczności żydowskiej i jej reprezentowanie, rozwijanie twórczości literackiej, artystycznej i naukowej, promowanie języka jidysz, ochrona dziedzictwa żydowskiego w Polsce oraz pomoc materialna i duchowa jego członkom. Towarzystwo jest wydawcą dwutygodnika społeczno-kulturalnego „Słowo Żydowskie – Dos Jidisze Wort”.

Strona internetowa: www.jewish.org.pl

[srodtytul]Kombatanci i Dzieci Holokaustu[/srodtytul]

W Polsce działają dwie ważne środowiskowe organizacje żydowskie: Stowarzyszenie Żydów Kombatantów i Poszkodowanych w II Wojnie Światowej oraz Stowarzyszenie Dzieci Holokaustu, grupujące osoby żydowskiego pochodzenia, które w czasach Zagłady miały mniej niż 18 lat. Obie spełniają ważne funkcje samopomocowe wobec odchodzącego i znajdującego się niejednokrotnie w trudnych warunkach materialnych i psychicznych pokolenia, które przeżyło Zagładę. Oba stowarzyszenia nie są zamknięte do wewnątrz, są edytorami wartościowych zbiorów wspomnień swoich członków z czasów Holokaustu, upowszechniają wiedzę o losach żydowskich tamtych lat.

[srodtytul]Centrum Kultury Żydowskiej w Krakowie[/srodtytul]

Idea utworzenia Fundacji Judaica – Centrum Kultury Żydowskiej zrodziła się w Krakowie w końcu lat 80. w okresie przemian ustrojowo-ekonomicznych w Polsce. Rozpoczęła swoją działalność w 1991 r., a 24 listopada 1993 r. pod jej auspicjami otwarto Centrum Kultury Żydowskiej. Centrum rozpoczęło swoją działalność na krakowskim Kazimierzu, w miejscu szczególnym – przy placu Nowym (placu Żydowskim), tuż obok skrzyżowania ulicy Rabina Meiselsa i Bożego Ciała. Siedzibą fundacji stała się modlitewnia (Bejit ha-midrasz) wybudowana w latach 80. XIX w. przez Żydowskie Towarzystwo Modlitewne i Dobroczynne B’nei Emuna, według projektu krakowskiego architekta i budowniczego Jacka Matusińskiego, która do wybuchu II wojny światowej pełniła funkcje religijne. W czasie wojny i wiele lat potem budynek modlitewni użytkowano jako stolarnię, następnie jako magazyn, a od początku lat 80. była opuszczoną ruiną. Gruntowną rewaloryzację i modernizację przeprowadzone w latach 1989 – 1993.

Centrum za swój cel obrało ochronę żydowskiego dziedzictwa na krakowskim Kazimierzu i zachowanie pamięci o wielowiekowej obecności Żydów w Polsce oraz o polsko-żydowskim sąsiedztwie, rozpowszechnianie wiedzy o historii i kulturze Żydów polskich wśród młodego pokolenia, tworzenie platformy dla dialogu polsko-żydowskiego, promowanie wartości otwartego społeczeństwa obywatelskiego. Realizowany program – na który składają się wykłady, spotkania autorskie, promocje książek, konferencje i seminaria, programy letnie, pokazy filmowe (zarówno dokumentalne, jak i fabularne), koncerty oraz wystawy – adresowany jest do publiczności żydowskiej i nieżydowskiej, zarówno polskiej, jak również zagranicznej.

Strona internetowa: www.judaica.pl

[srodtytul]Fundacja Shalom[/srodtytul]

Fundacja Shalom powstała w 1988 r. Ma siedzibę w Warszawie przy placu Grzybowskim, w samym centrum zarówno przedwojennej, jak i współczesnej żydowskiej Warszawy. Jej założycielami są absolwenci istniejącej niegdyś w Łodzi żydowskiej szkoły im. I. L. Pereca, którzy obecnie są rozsiani po całym świecie. Łączy ich jednak wspólny cel – ocalenie pamięci o świecie, który odszedł wraz z nadejściem Holocaustu i którego nieobecność przypieczętowały wydarzenia Marca ‘68 w Polsce. Od początku istnienia fundacji jej dyrektorem generalnym jest Gołda Tencer – aktorka i reżyser Teatru Żydowskiego.

Fundacja ma na swoim koncie wiele znaczących przedsięwzięć, z których jednymi z najważniejszych są stworzenie wystawy „I ciągle widzę ich twarze. Fotografia Żydów polskich” oraz Festiwal Kultury Żydowskiej – Warszawa Singera, którego pierwsza edycja odbyła się w 2004 roku. Dzięki wystawie fotografie dają okazję do odnalezienia na zdjęciach bliskich i znajomych, których ślady życia zmiótł z powierzchni ziemi Holocaust. Nadesłanych 9 tysięcy fotografii pochodzi z całego świata. Od chwili powstania wystawa gościła w ponad 30 prestiżowych galeriach i muzeach na całym świecie.

Fundacja prowadzi działalność wydawniczą. Do tej pory przedstawiła czytelnikom dwu- i trójjęzyczne tomy poezji i prozy twórców żydowskich: „Poeci złotej ery” – wybór utworów poetów sefardyjskich, „My Żydzi Polscy” Juliana Tuwima oraz „Nic darowane” Wisławy Szymborskiej w pięciu językach, w tym po raz pierwszy w jidysz. W 2005 r. ukazała się książka podręcznik „Pamięć. Historia Żydów polskich przed, w czasie i po Zagładzie”, pod red. naukową F. Tycha, która przekazywana jest w darze do szkół i bibliotek. Innym polem działania fundacji jest organizacja koncertów, spektakli telewizyjnych i teatralnych, które popularyzują kulturę żydowska i pokazują jej związki z kultura polską. Organizuje m.in. także konkurs „Historia i kultura Żydów polskich”, który został ogłoszony w 50. rocznicę powstania w getcie warszawskim. Od tego czasu odbyło się już osiem edycji konkursu organizowanego cyklicznie, co dwa lata, w których udział wzięło ponad 15 tys. uczniów. Laureaci konkursu mają możliwość otrzymania indeksu Instytutu Historii, Instytutu Filologii Polskiej, Instytutu Dziennikarstwa i innych wydziałów Uniwersytetu Warszawskiego. Ze względu na zainteresowanie młodzieży konkursem rozszerzono jego zasięg na szkoły podstawowe i gimnazja. Równocześnie z V edycją dla szkół średnich odbyła się I edycja konkursu „Na wspólnej ziemi” dla młodszych uczniów.

Fundacja, propagując ideę korczakowską, razem z Polskim Stowarzyszeniem im. J. Korczaka aktywnie działała na rzecz budowy pomnika Starego Doktora w Warszawie, który został odsłonięty 1 czerwca 2006 r. dzięki wsparciu Urzędu Miasta Stołecznego Warszawy.

Strona internetowa: www.shalom.org.pl