Nike ponad Warszawą, Nike nad mym Niemnem

27 sierpnia 1939 roku we „Wstążce z Warszawianki” uruchomi cały narodowy teatr wyobraźni, by raz jeszcze pozwolić stanąć Piłsudskiemu na wielkiej scenie historii:

Ten cały nasz labirynt ponad sceną

głuchą,

Coś jak grecka tragedia, coś jak

wieś spokojna...

... Patrzy na to i szepce:

– Znowu będzie wojna. (...)

Naprawdę idzie pożar. Na ściany

się wedrze

Gęstą łuną, co wszystko z tych murów

pościera

Oprócz krwi zapisanej na czarnej

katedrze!

Że tym się tylko żyje, za co się umiera.

Kazimierz Wierzyński w 1914 roku we Lwowie wstąpił do Legionu Wschodniego. Po jego rozwiązaniu wcielony został do armii austriackiej. W lipcu 1915 roku po bitwie pod Kraśnikiem trafił do niewoli rosyjskiej i do stycznia 1918 r. przebywał w obozie jenieckim w Riazaniu. Z tego okresu pochodzą jego wiersze, jakże odmienne nastrojem od tych, które zdobędą sławę już w wolnej Polsce: radosnych, żywiołowych, młodzieńczych. Wcześniej pisał o „spalonych domach, nieszczęściu”, „krzyżu, co wyrósł na miejscu wstrząsającej grozy”, „w czarny punkt zwróconych wskazówkach kompasu”, „strutym jadzie goryczy”.

Poeta w końcu zbiegł z obozu i przyjechał do Kijowa, gdzie pod pseudonimem Wąsowicz działał w Polskiej Organizacji Wojskowej. W tym samym Kijowie, w czasie wojny polsko-bolszewickiej będzie redagował polskie gazety. Zajmie się też edycją Biblioteki Żołnierza Polskiego.

Nie miał trzydziestu lat, gdy w 1913 r. złoży pierwszy akt strzelisty – wierszem „Piłsudski”:

Już zerwali się wszyscy z południa,

z północy,

Do nowych stolic radio przebija się

w górze!

Wracajcie emigranci! Przylećcie

prorocy

Z cudzoziemskich cmentarzy błogo-

sławić burzę!

Bo tu się Bóg na polskim Mazowszu

rozpęta,

Siedmiogrodzkie powietrze przywoła

Batory,

Już dzwonią wszystkie miasta!

Rozległy się święta!

Uciszcie się! Niech z Litwy zaszumią

mi bory.

Retoryka tego wiersza jest – co wydaje się paradoksalne – jego siłą. Także takie utwory jak „Manewry strzeleckie”, „Listopad 1918” czy „Piosenka ukraińska” poruszały czytelników wewnętrzną siłą i prawdą. Jakby w opozycji do „Józefa Piłsudskiego”, pióra innego skamandryty – Juliana Tuwima.

Z piłsudczykowskich wierszy Wierzyńskiego największe wrażenie, poza „Wstążką z Warszawianki” robi dziś „Victoria” opowiadająca o zwycięskiej wojnie 1920 roku.

Ochotnicy szturmują fortecę

pod Grodnem,

Falangą sunie naprzód, łamie

wszystko Śmigły,

Konie poją się w Wiśle, potem w Bugu,

w Niemnie,

Drży ziemia rozogniona, zachłyśnięta

bojem,

Cały pochód się zerwał snać nie

nadaremnie!

Wiatr pędzi dumne szumy. Siadł

na czole mojem.

Oto ciężki, strudzony dziś dzień

krwi i chwały

Przetacza się na zachód w śmiertelnej

purpurze.

Odetchnę nim głęboko, dłonie

w nim zarzucę:

Wielkości, twoje imię losy me

przybrały.

(...)

Płynie czas i zamyka wielki dzień

zwycięstwa,

Gwiazdy już sypią kurzem w krąg

po niebie ciemnem.

Bogini, tu cię stawiam na cokole

męstwa:

Nike ponad Warszawą, Nike

nad mym Niemnem.

17 września 1939 roku Kazimierz Wierzyński przekroczył granicę z Rumunią, by nigdy nie wrócić do ojczyzny. Na stałe osiadł w USA, w ostatnich latach życia częściej jednak przebywał w Europie. Zmarł w 1969 roku w Londynie. Na emigracji cieszył się zasłużoną sławą największego współczesnego poety polskiego.

[i]Krzysztof Masłoń - krytyk literacki, dziennikarz „Rzeczpospolitej”[/i]

Polska

27 sierpnia 1939 roku we „Wstążce z Warszawianki” uruchomi cały narodowy teatr wyobraźni, by raz jeszcze pozwolić stanąć Piłsudskiemu na wielkiej scenie historii:

Ten cały nasz labirynt ponad sceną

Pozostało 94% artykułu