Ten artykuł rzuca światło na rolę i udział synów obu narodów w walce o wyzwolenie ze wspólnym wrogiem. Przywołane zostały postacie historyczne, których nazwiska są nierozerwalnie związane ze słodyczą zwycięstwa i goryczą porażki. Prawdziwa bezinteresowność Polaków uwidoczniła się w walce z bolszewikami w różnych regionach Azerbejdżanu. Spośród polskich oficerów w organizacji zbrojnego oporu w Gandży wyróżnili się: pułkownik Eugeniusz Dunin-Marcinkiewicz, kapitan Jerzy Kłossowski, kapitan Czarniecki, kapitan Pawłowski, kapitan Tomyszyn i inni. Pod dowództwem pułkownika Dunina-Marcinkiewicza utworzyli artylerię w azerbejdżańskiej armii narodowej i dzielnie walczyli w licznych bitwach z bolszewikami. Azerbejdżańska artyleria dowodzona przez Polaków odegrała znaczącą rolę w sukcesach odniesionych w bitwach pod Hadżigabulem, Kurdamirem i Alatem. 15 września 1918 r. aktywne zaangażowanie artylerii stało się kluczową decyzją w wyzwoleniu Baku od bolszewików z pomocą wojsk tureckich. Po wyzwoleniu Baku wszyscy polscy oficerowie zostali odznaczeni tureckimi medalami za bohaterstwo.
Maciej Sułkiewicz i inni bohaterowie
Wysiłek, zapał i odwaga nie pozostały niezauważone. Leon Kryczyński (1887–1939) – szef Urzędu Rady Ministrów, publicysta i historyk, jego brat Olgierd Kryczyński (1885–1939) – wiceminister sprawiedliwości, generał Maciej Sułkiewicz (1865–1920) – pierwszy szef Sztabu Generalnego Armii Azerbejdżanu, i inni wyróżnili się swoimi zasługami [więcej w: Kryczyński, L., „Aleksander Sułkiewicz (ps. Czarny Michał, 1867–1916)”. Rocznik Tatarski, tom l, Wilno 1932; Arastun Bej, „Generał Maciej Sułkiewicz (1865–1920)”. Rocznik Tatarski, tom l, Wilno 1932; Guliyev, V., „Polscy Tatarzy w służbie państwowości azerbejdżańskiej: generał Maciej Sułkiewicz”]. Generał Maciej Sułkiewicz (w różnych źródłach nazywany także Muhammadem lub Sulejmanem) był jednym spośród 20 polskich Tatarów, którzy pracowali w organach wojskowych i państwowych Azerbejdżańskiej Republiki Demokratycznej.
Veli bej Jedigar (1897–1971) Maciej Sułkiewicz (1865–1920)
19 marca 1919 r. Sułkiewicz, powołany na stanowisko szefa Sztabu Generalnego Armii Azerbejdżanu rozkazem ministra obrony Samada beja Mehmandarowa, wykazał się dużym zaangażowaniem w tworzeniu Armii Narodowej [za: Guliyev, V., „Polscy Tatarzy w służbie państwowości azerbejdżańskiej: generał Maciej Sułkiewicz”]. Po inwazji bolszewików na Azerbejdżan w 1920 r. w mieście Gandża wybuchło masowe powstanie. W zaciętych walkach z bolszewikami zginęło 32 tys. osób spośród miejscowej ludności oraz polski oficer artylerii Stankiewicz, który był blisko azerbejdżańskich żołnierzy i oficerów [za: Jagublu, N. „Rola M.E. Rasulzade w stosunkach Azerbejdżan–Polska” (2007). Adiloglu, Baku].
Począwszy od lat 1923 i 1924, oficerowie z Kaukazu zajętego przez bolszewików rozpoczęli służbę w Wojsku Polskim na podstawie kontraktu, zgodnie z ustaleniami marszałka Józefa Piłsudskiego. Do Wojska Polskiego przyjęto pięciu azerbejdżańskich oficerów. Byli to: