Wydali książkę, aby upamiętnić Wielką Szperę

Autorzy publikacji o zagładzie żydowskich dzieci z łódzkiego getta, liczą na to, że dochód z jej sprzedaży pozwoli na stworzenie miejsca pamięci ofiar.

Publikacja: 12.09.2023 12:45

Dzieci z łódzkiego getta

Dzieci z łódzkiego getta

Foto: Wikipedia

Autorami książki są Mirosław Kuliś, Piotr Weychert i Marek Miller. Premiera książki „Wielka Szpera” odbyła się w Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi.

W 1999 roku Marek Miller wraz ze studentami rozpoczął w Laboratorium Reportażu na Uniwersytecie Warszawskim wieloletni projekt Europa według Auschwitz. Celem było stworzenie kroniki obozu opartej na relacjach ponad 3 tys. więźniów i zeznań oprawców. W 2009 roku ukazała się pierwsza część tej kroniki zatytułowana Europa według Auschwitz – Ghetto Litzmannstadt.

Pisząc książkę, Marek Miller zainteresował się historią łódzkiego getta i nawiązał kontakt z filmowcem Piotrem Weychertem, który od 1999 roku rejestrował kamerą wspomnienia ocalałych z getta.

Rozmowy z żyjącymi świadkami Wielkiej Szpery

Połączył ich pomysł, aby przeprowadzić rozmowy ze wszystkimi żyjącymi jeszcze świadkami i uczestnikami Wielkiej Szpery. Listę przygotował Piotr Weychert, myśląc już wtedy o realizacji filmu dokumentalnego. Mimo wagi tematu i jego znaczenia nie mogli pozyskać w instytucjach publicznych środków na wyjazd ekipy filmowej do Izraela, gdzie głównie mieszkali bohaterowie wywiadów. Z pomocą przyszedł Mirosław Kuliś – dziennikarz i właściciel tygodnika „Angora”. Poparł on projekt i sfinansował pierwszy wyjazd. Książka „Wielka Szpera” powstała dzięki rozmowom przeprowadzonym przez Piotra Weycherta i Marka Millera oraz materiałom pochodzącym ze wspomnianej już książki Europa według Auschwitz – Ghetto Litzmannstadt.

Później, już bez Marka Millera, Piotr Weychert kontynuował zbieranie relacji w Polsce, we Francji, w Szwecji i Izraelu, co zaowocowało filmem dokumentalnym pt.  „Wielka Szpera” w reżyserii Piotra Weycherta i Piotra Perza, który został zaprezentowany w Łodzi w 70. rocznicę Wielkiej Szpery w 2012 roku. Piotr Weychert zebrał w sumie 91 wywiadów, z czego Marek Miller wybrał do książki 28.

Czytaj więcej

Tragizm Wielkiej Szpery

„Książkę stworzyliśmy pro publico bono, z myślą o spotęgowaniu pamięci ofiar Wielkiej Szpery. W historii świata trudno znaleźć analogiczną zbrodnię: wywieźć i zamordować w jednej akcji co najmniej 15 tysięcy dzieci w wieku do 10 lat oraz chorych i starszych ludzi (…) Bardzo chcielibyśmy, by ta publikacja stała się początkiem ruchu, który doprowadzi do zbudowania w Łodzi pomnika Pamięci Ofiar Wielkiej Szpery. Deklarujemy przeznaczyć zyski z tej książki na Fundację realizującą ten cel oraz osobiście włączyć się w stosowne prace. Nie pozwólmy, by ta tragedia miała znamiona zbrodni doskonałej i w dalszym ciągu nie pozostawiała istotnych śladów w przestrzeni realnej i pamięci ogólnej. Zwracamy się z apelem do wszystkich o wsparcie tej Idei” – napisali autorzy Mirosław Kuliś, Marek Miller i Piotr Weychert.

Czym była Wielka Szpera w Łodzi

Przypomnijmy, że 5 września 1942 r. Niemcy rozpoczęli w łódzkim getcie akcję wywożenia do obozu zagłady w Chełmnie nad Nerem nieprzydatnych do pracy - dzieci poniżej 10 lat, osób starszych i chorych. Akcja została nazwana Wielką Szperą. Słowo „Szpera” pochodzi od niemieckich słów „Allgemeine Gehsperre” i oznacza całkowity zakaz opuszczania domów, który Niemcy wprowadzili 5 września 1942 r.

Dzień wcześniej, 4 września, przełożony Starszeństwa Żydów w łódzkim getcie Mordechaj Chaim Rumkowski wygłosił przemówienie, w którym wezwał mieszkańców zamkniętej dzielnicy, by oddali swoje dzieci dla ratowania innych.

„Ponury podmuch uderzył getto. Żądają od nas abyśmy zrezygnowali z tego, co mamy najlepszego – naszych dzieci i starszych. (...) W moim wieku, muszę rozłożyć ręce i błagać: Bracia i siostry! Oddajcie mi je! Ojcowie i matki – dajcie mi swoje dzieci!” – wezwał Mordechaj Rumkowski.

Wielka Szpera trwała do 12 września 1942 r. Do obozu zagłady w Chełmnie nad Nerem (Kulmhof) wywieziono z Litzmannstadt Getto 15 - 20 tysięcy osób, w tym niemal wszystkie dzieci poniżej 10 roku życia oraz osoby powyżej 65 roku życia.

Autorami książki są Mirosław Kuliś, Piotr Weychert i Marek Miller. Premiera książki „Wielka Szpera” odbyła się w Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi.

W 1999 roku Marek Miller wraz ze studentami rozpoczął w Laboratorium Reportażu na Uniwersytecie Warszawskim wieloletni projekt Europa według Auschwitz. Celem było stworzenie kroniki obozu opartej na relacjach ponad 3 tys. więźniów i zeznań oprawców. W 2009 roku ukazała się pierwsza część tej kroniki zatytułowana Europa według Auschwitz – Ghetto Litzmannstadt.

Pozostało 88% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Historia
Poniatowa. Koszary na grobach i terenach obozów
Historia
Trwają obchody 44. rocznicy podpisania Porozumień Sierpniowych
Historia
Gdzie w Warszawie można jeszcze zobaczyć ślady walk z czasów powstania?
Historia
Pamiętajmy o ofiarach totalitaryzmów. Dziś Europejski Dzień Ofiar Reżimów Totalitarnych
Historia
Skąd się wziął Front Narodowy? Z najmroczniejszych kart francuskiej historii
Materiał Promocyjny
Citi Handlowy kontynuuje świetną ofertę dla tych, którzy preferują oszczędzanie na wysoki procent.