W 1492 roku, roku odkrycia Ameryki przez Kolumba, zakończy on swój żywot. Nie powiem „nędzny”, bo każdy, kto widział przebudowaną przez Nasrydów Alhambrę w Grenadzie, puknie się w czoło. Był to jednak bal na „Titanicu”...
Co z dalej z Maurami, zwanymi przez Hiszpanów Moryskami (moriscos)? Ich dramat zaczyna się w 1499 roku, kiedy kardynał Cisneros łamie obietnice dane kilka lat wcześniej przez królów katolickich i każe nawracać siłą podbitych muzułmanów z Grenady. Płoną egzemplarze Koranu i arabskie księgi. Potem przyjdzie czas na Kastylię, Aragonię i Walencję. Tamtejsi muzułmanie (mudejaros) nie byli świeżym łupem – od dziesiątków lat żyli pośród chrześcijan i nikomu to nie wadziło. Ale teraz, po ostatecznym triumfie rekonkwisty, żyło im się coraz gorzej. Zabraniano im zamykania domów dla potajemnej modlitwy, korzystania z łaźni publicznej, zakrywania przez kobiety twarzy na ulicy i używania arabskiego. Mnożyły się grabieże i mordy, we znaki dawali się pazerni urzędnicy, nowi osadnicy i fanatyczni księża.
W końcu miarka się przebrała i Moryskowie chwycili za broń. Hiszpanie się nie na żarty przerazili. Co będzie, jak powstańcom pomoże sułtan turecki? Ujawniano kolejne rzekome spiski: tu ręka Wielkiej Porty, tam ślad marokański. W końcu zapada brzemienna w skutki decyzja: w 1609 roku Moryskowie mają opuścić Hiszpanię.
Nienawiść rasowa? Niekoniecznie, raczej konflikt cywilizacji. Moryskowie bowiem nie asymilowali się. Zostali dawnymi Maurami i wciąż było im nie po drodze do chrześcijańskiej Europy, wciąż tęsknym wzrokiem spoglądali na Maghreb i Lewant. No i co z takimi robić? Obcą roślinę trzeba wyrwać z korzeniami – zagnieździło się w głowach hiszpańskich elit.
Ale nie wszystko dało się wyrwać. Czasem korzenie tkwiły zbyt głęboko. W żyłach arystokracji hiszpańskiej od dawna płynęła przecież krew Maurów, wielu Morysków brało udział w kolonizacji Ameryki. No i krajobrazu kulturowego Hiszpanii nie można było zmienić: tysięcy słów i nazw miejscowości pochodzenia arabskiego, czarnych oczu mieszkańców Andaluzji, potraw, architektury domów i świątyń, stiuków, fontann, ogrodów, ceramiki, zdobnych płytek azulejos.
