Powieści silne słabością

Inne powieści Singera, takie jak „Dwór”, „Spuścizna”, „Rodzina Muszkatów”, „Szosza” czy „Wrogowie”, nie należą do najwybitniejszych artystycznych osiągnięć pisarza; arcydzieł należy raczej szukać wśród opowiadań takich jak „Gimpel Głupek”, „Ostatni demon”, „Mali szewcy”, „Spinoza z ulicy Rynkowej” czy „Tajbełe i jej demon”.

Publikacja: 11.08.2008 02:47

Powieści silne słabością

Foto: ŻIH

Jego powieści mają trochę charakter kronik rodzinnych, trochę tradycyjnych powieści obyczajowych. Jednak mimo swych słabości cieszą się wielkim powodzeniem. Bo przede wszystkim są pisane prostym językiem, prezentują obfitość wątków, ich bohaterowie, choć czasem zbyt schematyczni, to ludzie z krwi i kości, targani sprzecznymi namiętnościami, uwikłani w szereg skomplikowanych problemów.

Dla żydowskich czytelników są one atrakcyjne ze względu na szczegółowy i barwny obraz społeczności, w której się wychowali lub z której pochodzą ich rodzice czy dziadkowie. Czytelnika amerykańskiego i zachodnioeuropejskiego pociąga głównie egzotyka. Natomiast polski czytelnik znajdzie tu oprócz egzotyki interesujący obraz społeczeństwa polskiego przedstawiony przez pisarza, który urodzony i wychowany w Polsce związany był silnie z kulturą żydowską, choć i kultura polska nie była mu zupełnie obca. Np. powieści „Dwór” i „Spuścizna” ukazują przemiany zachodzące w Polsce po upadku powstania styczniowego na przykładzie losów dwóch rodzin – zubożałego polskiego rodu Jampolskich i bogacącego się żydowskiego rodu Kalmana Jakobiego.

Rozkład, a jednocześnie postęp – tak by można w skrócie scharakteryzować obraz Polski drugiej połowy dziewiętnastego wieku przedstawiony przez Bashevisa Singera. Rozkwitowi handlu i przemysłu wspomaganemu ideami pozytywistycznymi towarzyszy rozpad i zamieranie dawnych więzi i zwyczajów.

„Dwór” opisuje wydarzenia, które znamy doskonale z rodzimej literatury, choć obraz ten różni się w znacznym stopniu od tego, do którego jesteśmy przyzwyczajeni – po pierwsze dlatego, że wyszedł spod pióra pisarza tworzącego w jidysz, który zachowuje większy dystans do opisywanych wydarzeń, po drugie zaś dlatego, że wydarzenia te widziane są z perspektywy drugiej połowy dwudziestego wieku, przez co obraz staje się bardziej skondensowany i syntetyczny. Na przykład bardzo ostro wygląda przeprowadzona ustami polskich bohaterów „Dworu” ocena powstania styczniowego.

Rozkład nie omija również społeczności żydowskiej. O ile jednak w przypadku Polaków upadek tłumaczony jest w dużej mierze brakiem wolności i frustracją spowodowaną fiaskiem powstania, o tyle w wypadku Żydów ma on podłoże religijne. Postępująca sekularyzacja świata wyciska swe piętno również na ortodoksyjnej społeczności. Pierwszy zły znak stanowi ucieczka córki Kalmana Jakobiego, Miriam-Liby, z Lucjanem Jampolskim, którym to związkiem przynosi nieszczęście zarówno sobie, jak i rodzinie – po poślubieniu „goja” traktowana jest jak umarła, a nawet gorzej, bo nie wolno wcale o niej wspominać.

Problem asymilacji Żydów często pojawia się na kartach utworów Singera. Choć pisarz nie jest zwolennikiem fanatyzmu i ortodoksyjnego przestrzegania religijnych nakazów, nie wierzy także w asymilację, zasymilowani bohaterowie nie są w pełni akceptowani ani przez Polaków, ani przez Żydów.

Isaac Bashevis Singer pozostawił po sobie bogatą spuściznę w języku jidysz, wprawdzie nie w wydaniach książkowych, ale w postaci powieści, opowiadań i felietonów drukowanych w odcinkach w różnych żydowskich pismach, zwłaszcza nowojorskim „Forwerts”. Jego amerykańscy wydawcy sukcesywnie wypuszczają na rynek księgarski kolejne utwory. Po śmierci pisarza w 1991 roku ukazały się w minionych latach trzy powieści, „Certyfikat”, „Meszuge”, „Cienie nad rzeką Hudson” oraz wybór opowiadań.

– tak należałoby napisać w polskiej transkrypcji i wymowie aszkenazyjskiej nazwisko rodowe pisarza, podobnie jak jego imię, którego polskim odpowiednikiem jest Izaak. Przydomka Baszewis, pochodzącego od imienia matki Baszewy (Batszeby), zaczął używać w latach dwudziestych w celu odróżnienia własnej twórczości od pisarstwa brata, znanego już wówczas pisarza. Oryginalne utwory w języku jidysz sygnowane się nazwiskiem Icchok Baszewis, forma Isaac Bashevis Singer występuje natomiast w wersjach angielskich oraz w przekładach na inne języki.

Jego powieści mają trochę charakter kronik rodzinnych, trochę tradycyjnych powieści obyczajowych. Jednak mimo swych słabości cieszą się wielkim powodzeniem. Bo przede wszystkim są pisane prostym językiem, prezentują obfitość wątków, ich bohaterowie, choć czasem zbyt schematyczni, to ludzie z krwi i kości, targani sprzecznymi namiętnościami, uwikłani w szereg skomplikowanych problemów.

Dla żydowskich czytelników są one atrakcyjne ze względu na szczegółowy i barwny obraz społeczności, w której się wychowali lub z której pochodzą ich rodzice czy dziadkowie. Czytelnika amerykańskiego i zachodnioeuropejskiego pociąga głównie egzotyka. Natomiast polski czytelnik znajdzie tu oprócz egzotyki interesujący obraz społeczeństwa polskiego przedstawiony przez pisarza, który urodzony i wychowany w Polsce związany był silnie z kulturą żydowską, choć i kultura polska nie była mu zupełnie obca. Np. powieści „Dwór” i „Spuścizna” ukazują przemiany zachodzące w Polsce po upadku powstania styczniowego na przykładzie losów dwóch rodzin – zubożałego polskiego rodu Jampolskich i bogacącego się żydowskiego rodu Kalmana Jakobiego.

Historia
Paweł Łepkowski: Najsympatyczniejszy ze wszystkich świętych
Historia
Mistrzowie narracji historycznej: Hebrajczycy
Historia
Bunt carskich strzelców
Historia
Wojna zimowa. Walka Dawida z Goliatem
Materiał Promocyjny
Świąteczne prezenty, które doceniają pracowników – i które pracownicy docenią
Historia
Archeologia rozboju i kontrabandy
Historia
Dlaczego zabrakło chleba? Francuska rewolucja głodujących mas