Reklama

Marconi i inni

Jak widać, dopiero przy omawianiu synagog XIX-wiecznych pojawiły się nazwiska ich twórców. Otóż na ogół nie wiemy, kim byli budowniczowie synagog w czasach dawniejszych.

Publikacja: 01.12.2008 05:41

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie wzniesiona w 1878 r. według projektu Leandra Marconiego (d

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie wzniesiona w 1878 r. według projektu Leandra Marconiego (dziś nieistniejąca – wysadzona w powietrze w 1943 r. po zdławieniu przez Niemców powstania w getcie warszawskim). Widok fasady sprzed 1939, wnętrze z około 1880 roku

Foto: Zbiory ŻIH

Red

Z XVI – XVII w. znamy imiona kilku włoskich architektów zatrudnionych przy wznoszeniu synagog we Lwowie (Paweł Rzymianin), na Kazimierzu krakowskim (Matteo Gucci) i w Zamościu (Bernardo Morando). Nie wiemy, czy byli w tamtych czasach budowniczowie – Żydzi; na pewno nie mieli swoich cechów. Sformułowania i określenia towarzyszące odczytanym wśród XVIII-wiecznych dekoracji żydowskim imionom (np. Jehuda Lejb w Pińczowie) wskazują raczej, że należały one do twórców malowideł, nie zaś do cieśli czy innych rzemieślników budowlanych.

Na ziemiach polskich pod zaborem rosyjskim najciekawsze, nowatorskie projekty synagog – niestety, niezrealizowane – tworzył Henryk Marconi (Łomża 1832 i 1835 r., Warszawa po 1842 r.). Interesujące realizacje mają na swoim koncie jego uczniowie: Franciszek Tournelle (Włocławek 1854 r.) i Ignacy Markiewicz (Brzeziny 1885 r.).

Leandro Marconi, syn Henryka, wzniósł w latach 1875 – 1878 Wielką Synagogę na Tłomackiem w Warszawie. Unikalną budowlą była okrągła synagoga na Pradze warszawskiej, wzniesiona w 1836 r. przez Józefa Grzegorza Lessla. Synagogę w Łodzi przy Promenadzie projektował w 1885 r. Adolf Wolff ze Stuttgartu, a firmował łódzki architekt miejski Hilary Majewski.

[wyimek]Gęsie pipki, czy raczej gęsi pipkes, to potrawa wręcz legendarna, o której wszyscy słyszeli, ale niekoniecznie kiedykolwiek się z nią zetknęli”.[/wyimek]

Spośród architektów działających w Galicji warto wymienić Władysława Ekielskiego (przebudowa synagogi w Tarnowie, 1909 r.) oraz Wilhelma Stiassnego z Wiednia, który w 1899 r. wzniósł synagogę w Stanisławowie.W miastach zaboru pruskiego znamy nazwiska twórców synagog w Poznaniu (Cremer i Wolffenstein, 1908 r.) i Bydgoszczy (James Fergusson, 1878 r.).

Reklama
Reklama

Warto tu jeszcze dodać kilka znanych nazwisk twórców synagog na ziemiach, które zostały przyłączone do Polski po 1945 r.: Salomon Lubowski, architekt miejski (Gliwice 1861 r.), Edwin Oppler z Hanoweru (Wrocław 1872 r. Świdnica 1877 r.); berlińska spółka Wilhelm Ende i Max Böckmann (Szczecin 1873 r.; Gdańsk 1877 r.), Karl Korn, architekt miejski (Bielsko, 1879 r.).

Paradoksalnie niewiele wiadomo o twórcach i projektantach synagog wzniesionych w niepodległej II Rzeczypospolitej. Wymieniono tu już Marcina Weinfelda i Henryka Stifelmana; możemy jeszcze dodać Maurycego Grodzieńskiego, który w 1922 r. częściowo przebudował wnętrze synagogi Nożyków w Warszawie. Kazimierz Gadomski zaprojektował w 1924 r. piękną neobarokową synagogę na Woli; nie została wybudowana.

Historia
Artefakty z Auschwitz znów na aukcji w Niemczech. Polski rząd tym razem nie reaguje
Historia
Julia Boyd: Po wojnie nikt nie zapytał Niemców: „Co wyście sobie myśleli?”
Historia
W Kijowie upamiętniono Jerzego Giedroycia
Historia
Pamiątki Pierwszego Narodu wracają do Kanady. Papież Leon XIV zakończył podróż Franciszka
Materiał Promocyjny
Jak producent okien dachowych wpisał się w polską gospodarkę
Historia
Wielkie Muzeum Egipskie otwarte dla zwiedzających. Po 20 latach budowy
Materiał Promocyjny
Lojalność, która naprawdę się opłaca. Skorzystaj z Circle K extra
Reklama
Reklama
REKLAMA: automatycznie wyświetlimy artykuł za 15 sekund.
Reklama
Reklama